I 7 Hoa ois oa di Ad , fat adonde. i adi

T3. Ge o na Too [ao c ^ 6112 5. ed teier -

Er edes E af ATA dete I. : : dep m b *s ^P €peqhanos ell, Fer Er MN Lope ENT yt ho M: [om i "d juna ferie fL prre hri Ae eed s. elis y es a FNDC RS alio Nd

onc le Tab. Mies No Exele em

E RE zu

| cgi » | APNC Á y P ?t

$e mote aita PAN e puo

; UG Ve enfe eI oe, deg E j |

MU oU €m————RPRTRE E

v Seed Wy Ee Ss EI Pan 2 Loa Bec. 1 TS es vede tef mem vers

* ern e agi ch sel

s de [once n H En e i ean eem e decine "d Eee yas asit 53 Yeh semi etra wes Ep PLE MUN HS Yo -— r4 cra eextel iac en A BUE Le qe dud lm e cem doas f Snc Seg ect ape es Cre

wot ASA qr Ay unl. ct n ee eq f CP osetos 7. bear. o perm le »

wwe fe gel exi e M od | Seeb[ets | FR Ties: $ jefe P npe eue ees cnl et ues TAL dm P | p. 74 de a, enm (e. ; oS ur

La 3 Me ch uo car pe) cn f ML | -à As eet UR ew ep £c (4rd

2" add oe y, E Ae e edat acce e inr "bU. -— |

Sd, ud Orte $3 es o EXeuxv eer. d aiia s CLA e| TE per ibm pt px Uomo Be we n dr 25 An. o gu deed ; sung vdor M t Ec rd ed KS rep RS Ae 3d ma 3 €nj do oen T

d —— ee - Lir, ar DESEE

Quy éd € NT LES ese

I — bla 327

Aen nb "fy. Ps LRL. vis (s Sane

Les eked ide Merc LETS TOR. vere dc 1 ql

x: HERI. v ALAS

Tue esae 4 us ret prm

V —:/6529l

NEC T 0o X74. COMENH

PATYSICZ

4DLUMEN DIVINUM C REFORMATAE -

Synopfis ,

Philodidacticorum & Theodidacto-

rum cenfarz expofita.

Lub. VITES.

Non eft Natura ad. gentilitiam lucernam ferutanda; ab feure lncismaligned, : fed adfacem folarem , quam Chriftus Munds tenebris invexit, Eam advem fcribendum nobis fuit Ops ne genttitia.

fms confetlari nece]je fits tanto. Relgiors diferz- mie. Er cert Aviflotelica, ut mulum erudi- Hianis C ingenii, frc plurimum obfcuritatis ba- dent: qnod anfam prebuit ghiliudam , ut que nufguam [ant inquirerent, cr videre fe puta- vent , c,

. /6570l

Nos igitur : Inlumine tuo, Deus, videbimus lu- men. Pfz.ié. v.to. $9828895890080828082250486225 LIP-SL4- Sumtibus Go TOFREDI GROSSI * Bibliepole, dnno1633.^ 7

PRAEFATIO.

3estestetedestetetetetetotetetetee WORSE Sdn 2 degenakde

Vera Sapientiz Stu- diolis à Chrifto Sapientia fonte Salutem,, Cripturientis noftri xvi cacoéthe offeníus Jaco- bus Acontius; Vir excel- 3lentifsimus , provideri pofle optabat, ein pu» blicum quisquam [criberet , RIF novum quid; quod 9 propria effet obferuatia nis, Der gloriam Ecclefted, edifica- lionem JBectaret, ac unde tanttur Jfferari Poffet fruitus , ut dandum ejus Iedfioni dempta non melius collecaturi fent alibi Vecares : ne feulicet ftum quidguama- tur y fed agendum. Pauci enim feri- bentiumjnquit,de fuo aliquid afferunt: Jüffurantur tantüm, Res €j Verba,ex 42 g-

PRAEFATIO.

quibus libros conflent,E?c. Quod verif- Íimé dici , noruntquibus farrago illa librorum, quá tantum non obrui; murquotannis; pervolntanda cft. Si enim Titulos ípe&es,novioccurrunt femper,& admodum fpeciofi :Si Res, eadem plerund; efl;plus millies reco- €ta, & ad naufeam us; ingeflacram- be, Et quamvis offeratur novae ob- fervationis aliquid;cui bono eft totos ob id libros fcribi, & nova illa reperta tritis jam adeo fepeliri, ut quid nova infitoblervationis inquirereaut non libeat, aut absQ; animi tzdio tempo- risQ; jatura, non liceat. Sed inizz» hanc pluribusinvehi;non meum fit. Adid venio, ut Cur ipfe quod; in pu- blicum prodeam , explicem. Verbo autem explicabo : Nouwn quiddam , € àvecepta philofübbandi ratione di- verfam,affero: € afferoita,ut absd cu

jurquam

PRAEFATIO. jusquam fraude &j moleffia futurumid JBerem.pauciffimis nempe cbartis rerum maximarum momenta complet ens : 69 affero alienis defrderisratione if Afatis- facturus. Cüm enimanno fuperiore Philologici mei conatus fpecimen ; Januam Linguarum veferatam ( five Linguarum & Artium Seminarium) dediffem , ea; humaniter, imó cum applauíu, effet excepta, omnium; penécalculis (utvariorum ea de rc ad nos,velamicos,datzliterz teftantur) approbata;czperunt quidam(eorum dc numero;quiin re&tificandam ftu- diorum Methodum vota, cogitatio- nes,operam , hoc tempore confert) de Philofophicis edendis folicitare ; aut faltem conceptuum communi- cationem ,prafertim in Phyficis;po- fcere. Mihi ergó cum alía mensnon fit, quàm promea parte quantulum- PS cuná;

PREFATIO.

tuné; adferre,quod prodeffe pofsit, (i potelt : aut certé ut aliis meliora affe- rendi per me quod; lit occafio; banc ipfam P/y/ice Synopfin, nuper bac in. fchola dictatam, luci exponereindu- xi animum,utquemadmodum prio- ris opella , ita & hujus, publica fieri pofsitcenfura.Utautem pofsit;alcius aliquid decepti occafione & Ícopo innuendum videturiis, qui nobis fc cenfores dabunt.

Poftquam Exilii calamitofa fors me, hominem vocatiene "Theolo- gum; ad Scholz minifteria retrufis- | fet, inQue illis €go non perfunctoric, fed ut fatisáme huicetiam commis- Íx provinciola fieret, veríari cupc- rem : contigit inter alia jj 75,457j; Vivis de tradendis Difciplinis libros, mc incidere, In his cim faluberrima monita de Philofophia;totad; ftudio-

xum.

PRAEFATIO,

rum ratione, reparanda, reperiffem : dolere vehementer coepi, Virum tàm. fagacis ingenii, poftquam tot. evi- dentifsimos notafTet deviationes, nó explanandis iftis falebris admoviffe manum. Sed cujusdam de eximio hoc Scriptore judicium, Five me- lius à quam S». vidiffe .fecit,ut co- gitarem Sapientiz D EI folenne id. elTe, gradatim communicari. Subibat tamen animum, aliis certé hoc in oc- cafionem fuiffe rapiendum , ut inter tot commonftratas deviationes , u- namcertam & infallibilem defignare viam laborarent: quod totis centum annis fegnitis fuiffe centatum(nefcie- bam enim )mirabar.. Sed accidit,ut aberuditorum quodam, cui familia: riüs meas illas commuuicáram que- relas, exhibitus fuerit Prodrozus Pbi- bfüphie- inflauranda ,, Thoma | Cam

44 panet-

PREFATIO; panella , Itali: quem miro cum gau- dioperlegi, & lummá fpenovilumi- nis inflammatus, ipfam Realem Pbi- lofophiam Epilogifficaun (ica enim ap- pellaolibris quattoradornatam;nec non Libros de Rerum fenfit , undecun- Que acqui(itos,cupidé pervolvi. Un- de meis defideriis non nullá ex parte fatisfadtum quidemfenfi,ac non per omnia Nam vel fundamentum i- pfum, Ovonia 2 duobus folim principiis centvariis conffari, offendebat. (Ego enim de Priacipiorim triade jam ex divina Genefi perfuafifsimus eram : & cx Hugone Grotio adverfus Mani- chaos dilputante, £x duobus inter fe pugnantibus deffruclionem féqia poffe , ordinatam conffrucliónem non poffess memineram.) Deinde animadverti Campanellam ipfümmet hypothe- famfuarum non ufá; adeó certum

quip:

PREFATIO. qüippe qui ad Galilzide Terrz mo- bilitate philofophemata, in aífertio- nibus fuis nutare, easi; in dubium i- píevocare capit; quemadmodum ex ejus pro Galilzo Apologia fatis li- quet, Sed cüm paulópoftin D, Fraz- eifci Baronis de V erulamio, AnoliaCan- cellarii, Tnffaurationem magnam;(opus fufpiciendum, & quod ego non ali- tér quàm lucidifsimum exorientis noviSeculi Phofphorum intueri Ío- leo) incidiffem, intellexi, in particu laribus etam Campanellz tam foli das demonftrationes , quales requi- rit Rerum Veritas,nonnullibi deeffe. Verum enimvero angebat vicifsim , quodilluftrem Vernlamium clavem quidemNaturz vetam exhibere,Na- türz veró arcana non recludere, pau- cis folum exemplis quomodo reclu-

denda eflent, monftare; reliqua ad a5 S

PRUEFATIO. continuatas per fecula. Obfervatio- nes &Inductionesfufpeníarelinque-. re, viderem. Nihilominustamen pes meas non omninó in fufpenfo relin- qui, videbam :menté fcilicet meam, ex variis illis fcintillis colle&to., &in. facem quafi jam redacto lumine, ita colluftrari fentiens,; ut & Natura fe- cretiora quzdam, & Scripturz ob- fcuriora, (quorum prius rationem

noncapiebam)ultró quafi jam;fum- ,

má animi mei jucunditate , patefce- rent. Vidi enim jam, & cum iis qui^ bus hoc noftro «vo faniüs philofo- phari contigitjin eo acquievi;.

l.— Veram,genuinam, planam, pbi- Jofopbandi rationem banc unam effe, ut eSenfa , Ratione , Scriptura , haurian- fur omnia s.

IL Philofophiam Peripateticant» non folum multis partibus defe&tam, fed

Gu.

PRAEFATIO.

€3 multis modis intricatam, ambagio- fanopartim etiam erroncam effe yidead, Cbriflianis non folum inutilem , fee. citra correcfionem &g perfedlionem s) HOXIAHL»,

I1. ReformariP bilofophiam €? per- fcipoffe , per omnium qua funt €g funt , Ad Senf, Rationem, Eg. Seripturam.s, barmonicamredutinem stanta (in po- tioribus omnibus , € necefütatem ali- quam babentibus evidentia E9 certitu- dineyut videndocidere,E7. palpandopal- pare» (jarfam ubid, leritatem .cuvois "ortalium liceat.

De quibus obfervatis fingulis,ne fomnia(le videamur aliquid , pluscu- lum dicendum erit.

Et primó quidem tria philofo- phandiprincipia, cum Campanella s , ejusá; feliciinrerprete ToZia dfdarni , flatuimus, S E N.SUM, R.ATIO-

E 3 NEM

PRAEFATIO NEM,SCRIPTURAM: (edita conjungenda, ut herum nulli citra reliquafoli acquiefcat,quicuná; non in ignorantia vel dubitatione relin- qui vult, aliás in errores praecipitium erit prfencilsimum. Ses/zs enim et- jamfiimpreffam rebusVeritatem no- bis imprimat immediate : quia ta- men, vel ob Rerum infinitam quo- dam modo multitudinem , forma- rum; miras complicationes, (pitis. confunditur: vel ob diftantiam Ob- jectorum fubinde, aut deficit, aut fa- tifcit, & per confequens przftringi- tur & decipitur; neceffarió adhiben- da eft Ratio, quz per obfervatam Re- rum proportionem, de fimilibus fi- milia, contrariis contraria, conclu- dat, coq; modo fenfum deficientem fuppleat, aberranrem corrigat. '

Tandem vcró; quia multa funt |. tam

PRAEFATIO. tam à Ratione quam fenfu remota (qua necfenfu ullo modo nec Ratio- cinatione fatis firmiter , affequi da- tur) divinz debemus gratiz, quod nobis etiam de abditis 7ez£o fuo. re- vcláritea, qua fcire noftra interfuit, Hac igitur tria Cogniticzis Principia, conjungenda funt plané, fi quis ve- ram rerum defiderat cognitionem. Aliás, qui ducem Senfum tantum- modo fequi volet,fupravulgus nun- quam fapiet; Lunam Stellá minoré; folem majorem Terrá; hanc globo- fam, &undid; habitalem, imaginari fibinon valens.Contra,fi quis abftra- a fpeculando, Rationem folam (ine Seníütefte,confulet,in phantafmata mera abreptus novum fibi creabic Mundum: qualis Platonicus& Ari- ftotelicus&c:e(t.. Qui denique Scri-

ptura foli, Senfu & Ratione non au- ditis,

PRAEFATIÓ, ditisattendunt, illi aut Mundum(ob conceptuum fuüblimitatem )prater- vehuntur; aut res non intellectascar- bonarià fide involvunt; aut, literam fequuti, abfurda & fuperftitiofa quz- Que credenda (ibi proponunt ; ut Pontificitinabfurdilsima illa Trans- fubflatiatione fua &c. Conjungenda proinde funt zogzirionis principia, ut Revtlatio divinanobis praftetFidem; Ratio, Intelligeotiam ; Sez/zs, Certi- tudinem. Lifurpanda veró funteo ordine(in Naturalibus dico)ut àSen- fu incipiamus, in Revelatione (tan- quam divina obfignatione) defina- mus : quia boc ordine lubfequens quivis gradus ab antecedente acci- piet;tüm £ vigenti, tüm Certitudi- Hemyüm E»endationem Nam uem- admodünihilet in Intelle&o , quod priusnon füerit inSeníu: ica nihilin

Fide,

PRAEFATIO.

Fide, quod non prius in atelle&tu. Credentem enimfcire oportet, quid credendü eft. Hiac fcriptum palsim ad Audiendum, Videndum, Guftan- dum;Confiderandü;invirat; Fidem; ex Auditu veniteafferit. Dixi & Cez- titudinem.Nam Ratio quofenfui vici- nior(id eft, quo pluribus Senfuum experimentis demonftrari poteft) eó realior: & vice versà, quó magis à Seníu recedit, eó plus inanis fpecula- tionis nudzá; imaginationis habet. Revelatio veró divina quó propius ad intelligentiam & experientiz te- ftimonia reduci potcít, có plus robo- tris invenit.

Dixi tandem Corrigi etiam prz- cedentem à fub(equente : & ita cít. Ubi.enim Senfus aut deficit aut ab- errat , fapplecur & corrigitur à Ra-

tione: ubi Ratio, à, Revclarione. : Ex.gr.

PRAEFATIO. Ex.gr.Cum Senfus Lunam Saturnó majorem, aut Remum fub aqua in- fra&um exiftimat, &c. Ratio eum certís experientiz documetis emen- dat. Sicubi de invifibilibus Rarioali- quidfalsó colligit ; divinà Revelatio- nc emendatur. Emendatio tameni- fia non efl violéta ,& cum preceden- tis principii deftructione: led blanda; quam idipíum quod emendatur ul- tró,& cum gaudio;agnofcit & admit titjadeod; mox de fuoaffett, quo ea- dem emendata veritas patefcat ma- gis. Ex. gr. Nihil Ratio affert ad e- mendandum Senfíuüm; quod nonille mox aliis atQ; aliis experimentis a- gnofcat, at; ita eíTeipfemetaffeveret (ut Remum fnb aqua noh. effe fra- étum;Tactus docet; ut & ipfeVifuss extractum fpeculando) Nihil Fides affert, quod Rationi contrarium &

cuni

PRAEFATIO. Ctm ea pugnans fit (licerafferat quae prater & [upra Rationem funt) :led omnia talia, quz Ratio non folum authoritate victà concedit, fed & Re- bus ipisveré inefle deprehendit. ad- eo; de fuo quod eidem veritau fir- manda & illutiranda (erviat , quarit &inveuit, Pro vero itad, babendum s Sen[um effc non folien cog ntionis, fed 5 certitudinis fontemyn Nature libus: In- telleéi um verà non folum cognitionis fed G certitudinis organum , n Revvelatis, Veniamus auter ad propofitum. Negant quidamSeripturam Sacram ad Philofopbiam effe trabendam , eà. quod tion externorum (Deculationem, fed vita eterna «uam , doceat. Fateor , Scriptu- ram divinitis infptratam ad docendum, erguendum , corrigendum , € erudi dum in juffitia datam efe zx ut per, feli es Jit bomo D E I ad omne opus bonum i^ b

Jirits

PROEFATIO.

Jffrucfus. (2.Tim 2.) fateor , inquam; hunceffeScripturz ültimum finem, Quistamen nefcitunius reiplerunáj plures effe ines? etiam in humanis, nedum in divinis ; ubi totam fe vix perveftigabili nobisartificio compli- cavit adornandi Deinoflri fapientia? Profe&tó,fi per totam Naturam id ar tificii deprehendimus (itaautem eft) üit quzlibet Creatura ; creacurzQue pars,& partis particula; pluribus fer- viat ufibus:curhunctfummza fapien- tix characterem divino detrahamus codici,nonvideo. Video autem cur omnino ftatuere eportcat, exflarein hoc facrofancto libro omnium , ad quz Seníus & Ratio nonfufficiebant C& fciri tamen noftra intere(t) (ufti- cientifsima complementa. Annon enim DELIS hominem in Mundi Scholam ad contemplandam multi-

for-

PR£FATIO.

formem fapientiam füam introdd- xit? Annon per vifibilia hzcinvifibi- lia fua fpectari jufsit? ( Rom. r. v. 20.) Hic utid; finis & Mundi conditi , & Hominis in eoconftituti ,agnofcen- dus eft.Patetaurem per totam Natu- ram, cuicund; fini Deusaliquam de- ftinavit rem, ad illum obtinendum eicontulifeznedia. Contulit igitur & homini media , ad fua mirabilia Ípeculandum : quz ut agnofcamus Seníum effe Rationem; , ita agno- Ícere necefle habemus, ea non fuffi- cereubid;. Deferunt enim nos Sen- fus, in cognofcendo zterüa, & qua extraconlpeétum pofitafünt, & quae non przfeatibus nobis fiunt. bi au- tem Senfus deficit, deficit & Ratio: cüm hzc nihil (it nifi collecta ex par- ticularibus fenfationibus univerfalis Rerum cognitio, hocaur illud, fic vel

bz fic,

PRAEFATIO. | fic; effe aut fieri.Cüm igitur Senfus & Ratio pafsim nos deficiant , crede- musne blandifsimum luminum Pa- trem aliá aliquá ratione hunc defe- &um non ivifle fuppletum ? Perfpe- €ta undii; liberalisima ejus in nos promptitudo, fufpicari id non per mittit, Si veró aliquá ratione nobis providit DEUS, quz illa, aut ubi; quarenda;oftendatur,fi non in facro Oraculorum volumine ? Et obfecro; Fruftrane, aut foliusne falütis xternz refpeétu DEUM de Lege fua dixiffe? Hec esi Sapientia veffra,Eg intelle&ius, cera popults,ut audientes uniuerft pra- cepta bac dicant, En populus fapiens & intelligens! (Deut. 4.6.) Fruftrane Da- videm jactalTe? Supra omnes ducentes me intellexi , quia teffimonia tua fent meditatio omnea (Pal. 119.99.) Fruftane dixiffe Syracidem : Foy; Sapientia eff

VER

PRJEFATIO. VERBUM DElinexcelfis? (Eccl. 1.5) FruftraneSalomonem ,. DEUM Sapientiae Duce , Sabientumd, emenda- torem ,appellaffe ? (Sap. 7.15.) En E- mendatorem / quomodo autem e- mendar,ni(i Verbo fuo noftrisinani- ter cogitatis liturasinducendo?& cui obíecro ufui tot & tanta de Mundi exordio, Creationis proceffu, Crea- turarum proprietatibus;paísim me- morantur, finihil de Natura docere nos voluit Natura parens , idemque Scripturz dictator? 4junt id e fpecf a- veut Rerum fatforem agnofceret? ad- mirari , amare €$ metuere , difcamus. Re&té : (ed quomodo factorem absá; fa&ura? Annon quó melius quis pi- &urz artem intelligit, eó magis pi- oris ingenium, fi excellit, miratur & laudat? Utiq;. Superficiaria cogni-

tio ncc amorem nec admirationem ? bs exci-

PRAEFATIO.

excitabit unquam.Et quaro ;Ea qus de Creaturis in Scriptura occurrunt, (ctiam per fimilitudiaes indeductas) veráne fint, nec ne? Si vera ( quis e- nimabs; blasphemiaaliter ftatuat?) eurcanon conteramus cum iís,qua Seníu & Ratione conflant? ad depre- hendendàm fciliceream , quz in Re- bus & Rerumauthoris ore eft, Veri tatis harmoniam? Profecto ,fi (Salc- mone tefte, Ecclefix. v. ) Sapientum verba ficut fGimulifunt,Eg quaft clavi in altum defixi : qvid defapien.tisimi o- mnium , DEI, verbis (tatuemus? Id nimirüm, ut eriamfialio fiue , & obi» ter excitant, riihil camen ni(i folidis- fimam Veritatem, omnimodamqQue Sapientiam, contineaur, Fruftra igi- zur dicat aliquis: Ego in Scrip£urzs pul- Jam Grammatica , DialeBicg » Matbe- f£os, Phyfizes Gv. meutioneg nedum»

gra

PREFATIO. pracepta , invenie. Hocenim diftanc divinafcriptahumanis, quo D E US ipfe homini. Homo tempore, loco, objeétis; circumfeffus, unotempore & loco'non nifi unum agere poteft; DEUS veróaternus, omniprafens, & omnifcius exiftens , Íemper & ubi- Que omnia fimul intuetur, regi: & gubernat, At; cundem characterem. Icriptaretinenc, in utramQ; partem. Humanaunum quid expreflo cona- tu agunt;objeétum unum uno inlo- cotractando, eáá; ratione intellectui humano abblandiédo magis : divina veró,tanquam fapientia gazophyla- cium univeríale,nonin una partict- lari materia ( Theologicis cxceptis ) remorantur, fed fub variis cffatis va- riacontinent. Unde (ibi Theologus; Ethicus;Politicus,Oeconomus, Phi-

lofophus;Philologus,&c. quod cuiá; | b, ex

]

PRAEFATIO, | ex ufü eft, depromere poreft, Acque baec Scripture amplitudo € profundi- tsprerogativaejus eft prz humanis, fcriptis, utrevera fit inexhauftus o- mnis fapientia fons.Quzcung; enim | amatería tractanda cft emper ícriptu- ra foppeditat vel normam, vel dicta, vel exempla : ut fatis claré 7oban- Heornus Alffedius ( preceptor olim honorandus i ntrinmpho fuo Bibli- Cooftendir, pluraá; omninóaccura- tá diligenriá detegit poffunt.Quad ira fc habere, in his quoá; noftris medr- tationibus Phyfi.is bonaex parce pa- tebit Reté igitur Cafsiodorüs : Scri

piura Scbolaceleffis estin quaquicquid vel difcendume si ,vel ignorandum , di- Jéimus. Piéetiam Thomas Lydyat: dfürdiffumum eff. Etbnicos Philofa- phos inuniur Homeri boeff omnium Ar- Tiurn principia quarcre : nos-verà Chri-

fianos

PRAEFATIO.

Flianos in Ov aculis Dei,sberrimo fcilicet pariter ac limpidiffimo fapientia fonte , non id.m facere (Áab Dilquifitionis Phyfiol.Raem.) Meritó ita$; laudan- di, qui laadem Dco rerum parenti debitam eidem reddere funt conati, Chrftianiísimi Philolophi , Franc. Valeftus, Lambertus Dansur , Levvinus Lenmimuus , Thomas. Lydyat , Conradus Aslacus , Otto Cafmanrus ; qui verae Philofophiz femina in S.S, Biblio- rum codice contineri afleverare;phi- lofophemataá; fua ( quamvisimpare füccefIu)inde derivare;nó funt veriti: Maneat igitur, Philofophiam absá; revelatione divina mancam es- fe. Ex quo conlequitur ip Chriffiano- rum Scholis A-iffotelem , tanquam u- num folum Pb. lfopbie magiftrum, to- lerari nom debere : fed philofgpbandum effe libero , ad Senfaum, Rationis, Seri- b y ptura

PRAEFATIO. ptüred dif amen.Quid enim? Annon zquénos inNaturaz horto conflituti? Curigitur non zqué ipfi Oculos,Na- res, Aures,circumferamus? Cur alio potius ,quàm his ipfis magiftris, Na- turz opera difcamus ? Cur inquam non pro mortuis chartis vivü Mundi librum evolvamus? in quo &plura ,& majori jucunditate ac profectu; fpeculari elt, quam nobis quisquam enarrare pofsit. Siinterpretealicubi cgemus, Naturz conditor optimus eft;uc docuimus, fui interpres,Simo- nitore aut fuggeftore, plures habe- mus raelioresá; Ariftotele, multipli- catátotfeculorum decuríu (de variis. occultisá; Nature mzandris) expe- rientiá.Lltenim omaiahumanad ru-. dimenris afcendünt 2d perfectio- nem, ita & Philofophi incrementa fuahabuit. Ariftotelis zvo vixdum. infan-

PRAEFATIO. infantiam fuit cgrelfa : fequentibus demum fzculis ( noftro prafertim ) novis fubinde obíervationibus ita aucta eft; ur Ariftotelica jam pra his revera & obícuritatem, & incertitu- dinem redoleant, imó apertas affe- rantfalfitates, Fuerit igitur (fcribitad Nic. Taurellum Rod. Goclenius ) 4 Natura omue ingenii bumaui. acumen in Áriffoteleoffentatum:; fit Ariffoteles bomo de univerfa fapientia bumana; prater füprag, ceteros omnes mortales , ben? ameritus ; fit fapientia noftra pater €$ dux fit fummus dil ator fapientia , fft fümmus. Pbilofopborum Imperator ,

fft philofüphici regni , fapientia , laudis literaria aquila ftt veritatis Hercules y Princeps, tribunal fit Philofopborums nu;nen i fit denid uir omui laude major , omnid, calumnia potior; quibus elogiis Julius Scaliger eumornat: 707 gos 0C

|

PR £FATIO; | bocNatureniractulum NORMA VE- AITATIS esf , cum Veritatis curfüm von ubid tenuerit. Hzc Goclenius. Vi- deat autem qui volet Campanellam & Verularatum ( hos enim Hercu- les, qui debellandis monftris expur- gandisá; Augiz ftabulis;feliciter ad- moverunt manus commonftraáfle ; &illis,quosAriftotelicz vané turgidz Philofophiz dementatos tenet au- thoritas,oppofuiffe, fufficiat) : & quá Íxpéá vero aberrent Ariftotelica af. fertiones, palpare poterit. Atá; hac caufa eft,cur Ariftoteles cnm tota (ua gentili turba, à facra Chriftianorum Philofophia vel in univerfum exclu- dédus videatur;ne am plius erroribus Veritatem implicent; & quz ad lu- cernam Verbi DEJ, fanzá; Ratio- nis; per fe plana funt, eadiíputatio- num (uarum tricis involvant ac ob- i: fcu-

PRAEFATIO. fcurent.Annon enimabfurdifsimim eft,Chriftianos, veráveri D E Lnoti- tiáiimbutos;facrofanctá ejufdem vo- ce dc omnium vifibilium &invifibi- lium ortu, caufis , fine, fubfiftendi modo, edo&os; quibus ipfa etiam ze- rernitatis arcana revelantur; quos Unctio DEI de omnibus edocet; quos Chriftusfuo Senfu donavit? (1, Johan.2.27.1.Coxa. 16.)illosinquam apud Ethnicos, horum omnium ex« pertes, nullisQ; nifi Rationis & Sen« fuum adminiculis (quz nobis cum illiscommunia)fultos,rerum Verita- tem quarere? Itáne veró Deus non eft in Ifrael , ut ad confulendum ea- mus deos Accaron? ltánefüper Hie- rüfalem exftinctum lumen; uc Athe- nislampadas mutuari fit necefle? 0- rigenem omnium primóPhilofophi-

am Ethnicam Chriftianz junxiffe Reli-

PRAEFATIO.

Religioni, conftat: confilio: forfan non nialo; eventu certé peísimo. Vo- luit procul dubic*Vir optimus cor temtz ob fimplicitatem Religioni Chriftianz excernüconciliare fplen- dorem, Chriftianosque ad dimican: dum adveríus gentiles Philofophos propriis fuis intruerearmis. SeZper- füafto bec num ex eo fuit , gui nos à tent* bris in admirabile lumen fuum *uocarvits Philofüpbiamd, inanem fecundum tra- ditionem bommum , fecundum elementa Mundi ,€$ non fecundum Chriffum , ca- «vere juffit ? (Gal. g. 9. 1.Pet.a. o. Coloff. 2. 4.) Et veró, quo fructu Ariftote- lem copulaverimus Chrifto,triftifsi- mus id Ecclefix flatus pauló poft o- ftendit; cm difputationum ftrepitu repleta fueruntomnia(Quaftionum enim lubricitas , & conzrovertendi pruritus,Peripateticifmi anima eft)&

here.

PRAEFATIO;

herefis exherefi pullulavittandemá; divinz fapientiz fuleorem humana- rum opinionum fumi obtenebrarüt planifsimé&utinAntichriftianifaum degenerarint omnia. Llbi in cuden- disFideiarticulis, VitzG;inftituendis regulis;Ariftoteli cum Chtifto xqua fuit pars , üt né dicam folum illum exercui[Te dictaturam: cujus rei fpe- culum illuftreeft Theologia Schola- ftia, Siigitur Origines,virtamfubli- mis ingenii ,genulem illam Philofo- phiam fruftra Religioni Chriltiang adaptare conatus cft; nec Thomas Scotus, aut quisquam alius felicius; €ccur ergó toleramus ? Cur laqueis iftis ingenia non fubducimus ? Cur perfpicilia, qua nobis proRebus Ípe- €ra exhibent, non abjicímus?

Metuuntquidam, nenon, fi Pe-

ripateticà dimiferint ems nui-

" PRAEFATIO;

nullam babeant. Quafi veró ejectà Agar nemoflitqui Abrahamum pro. le beet aut reli&is /Egypriis ollisif- raélitas fame premi vel Moíenextra confortiüà Memphiticorum fapien: tum hebcícere ; necefIum fit / Imó vcró demum promiffa veniet gratia; demum coeleíte pluet manna , de mum veré su». erimus,cum abhu- manis averfi, foli Deo per Naturam & verbum loquenti, atcendemus. Et tum quàm folida, facilia, jucunda; futura funt omnia) cüm non opinio: nibus.fed veritate;conflabit cota phi lofophandi ratio.

Sed Met bodi major babenda farel cura : ut nimirüm tali modo omnia difcipulis tradantur, quo non infar* ciri fibi fcientiam, fed inHuere , fen* tiant; à notis[imis incipiendo ubi & in zqué notis definendo ubique

Cur!

PREFATIO, Cur enim impofiibile putemus in Phyficis , quod tam clare proflar in Mathematicis?ubi fcilicetomnes de- monftrationes (NB. ) ad autopfian deducuntur: & omnia per priora & notiora (tam tritis exordiendo fem- per; ut imperitos audire tedeat ) rali ordine contexuntur, ut neá; medii tranfiliatur nfpiam,ned;ignotieri lo- cus tribuatur, quo fit, uttam poftre- mis quàm primis ,affenfum przbere neceffe habeas. Simile quid in Meta- phyficis,Phyficis, Theologicis. (Ethi- caenim & Politica circa magis con- ringentia verfantur) nondum fuiffe tentatum,eftcerté curmiremur.Non fum nefcius , majorem Numeris , Menfuris,Ponderibus;inefe eviden- tiam , quàm Qualitatibus per quas occulté Natura vires fuas explicar :

majorem tame ineffe certitüdinem , - c non

PRJEEATIO. nondixerim,cum xqué omnia ncn nifi fimmá ratione , ordine conti nuo,& lege quafi terná, Rant. Neáj in Mathematicis omnia zqué plana funr:alüs tamen at; aliis modis ten- tantur,donec ad z^, ut dixi, redu- éta, fcientificé tradi queant... Nibil quippà in Philofóphtcts dicit , qui nibil |

Jrabat : nibil autem probat , qui non fit demonflrat ut contradicere non poft. ld igitur jam candem agamus , obfc- cro, at S. holz definant perfaadere ;, incipiant deonffrare: definant diffa- tare; incipiant /Peculari : delinant de- nid; Credere, incipiant fcire. /Equé enim tyrannicum & perniciofum eft Ariftetelicum illud , Drffenzeza opor- tet credere atá; Pythagoreum, acie Nemo jurare cogaturin verba Magi- ftri fed Res ipfe con(Iringant inrelle- &um ncc plus fidei habeatur Prace-

ks prori:

PRJEFATIO.

ptori, quàm quantum effe haben- dum,re demonftraverit.Non etenim in libra Repub. literaria Reges. eife convenit ,Íed Dzces ; nec Didlatores , fed Confiles. Ec quihomines forman- di artem profitentur, Hominum fint genitores,non ftatuarum fculptores. Ecquando id videre dabitur / ut in- telle&tui humano omnia quz fciri debent, ita offerantur, ut ob claritu- dinem nihil non intelligi, obcertitu- dinem nihilin dubium vocari;pofsirz luce nimirü fuà imprimente fe Sen- fibusrerum Veritate. Non enim veré videt , cui areumentis demum ut vi- dere fe credat , perfuadendum eft : qualiter nobifcum hactenus, potiori €x parte; actum eft, f

Ego quiainlumine DEI lumerr viéere vifus fum,temperaremihi non

otüi , quin; advocato in auxilium À T c2 Dco

PRAEFATIO.

Deo, novas Naturalium hypothefes in novam methodum redigere,dilci* pulisd; Scholz hujus diétare; tentà- rim. Atá;iadeenatum eft,quod offe- ro,nova cujufdam ( & ut lpero veré Chriftianz ) Philofophiz lineamen- torum fpcciem prarfe ferens. Non quod Magni Verulamii confilio (qui ab Axiomatibus & Methodo , an- tequam deomnibus & fingulis ple- neper univerfam Naturam Indu&tio: nes exftent,abftinendum efle cenfet) adverfus ire vellem: fed ad capiendi intereaexperimentum, numnam r2- tione hác plusluminis,ad Natura ar £apa facilius obfervandum, inferri poísit mentibus,ut veZex pf antium» ore perficiatur DE 0 laus , contradicenfi Autem inimicoparetur confufro; quem admodum David(brevihymnoPhy- fcx (ummam idiotarum in ufum

conm-

PRAEFATIO. " complexus) loquitur. ( Pfal.g.) P45- ffca ad lumen dioinum veforiate Syno- pffn appellavi:quiaad divinz fcriptu- rz lampada hic philofophatum cft, omnia; affertaad Senfuum &Ratig- nis atteítationem, quá maximé licuit evidentiá, deducta funt, Jam autem utrumá; illud divini luminis nomi- ne venit. Quemadmodum enim Da- vid dixit: LUÜCER N A pedummeo- rumes VER BUM TU M Dori- Zé;itaSalomon, LUCERN 4 Do- zinieff MENS HOMINIS , is'oéffi- gansomnia.(P£ 19.105.& Prov.10.17.) Siquis oggeret : Nondum hzc e- jus effe vel certicudinis,vel evidenciz, ut Ariftotelicis dudum receptis an- teférenda fint ; Reffóndebo ; Non id nunc gi:fed proponifolummodó in 'exemplim, poffe, Deo duce; Ratiie latéy Senfi tefte , veriorem adornati c.3 Phi-

PRAEFATIO. Philofophiam, fi Philofophi DEO potius & Veritati, quam Ariftoteli & Opinionibus;operari velint.Interim, hacetiam nobis vel co: nomine gra- tiora; adeod; veneranda, effe debere, quia é divinis oraculis deducta, &in D ElLuberiorem agnitionem directa. Malo ego certé (ita flat animus; & ut flet, turobora Deus !) maloinquam errare, duce Deo, quam duce Arifto- tele :ide(t;malo ctiam non (atis intel lectam fequi Dei vocem, dum modó fequar, quam mei acris Dei mei te ftimoniis ad cerebri humani com- menta abripi.

Fateor ipfemet , defidezari híc non nulla ad eam certitudinis &evi- denti, quam prznominavi, nor- mam: quia tamen hzc iteratis (meis velalienis) meditationibus ad ple- niorem deduci poffe «scie confido,

non

PRAEFATIO. non dubitavi magni Acontii obtem- perare confilio : qui, 5i quiZ egregie obferoafli inquit; quod nemo ante ( Uf- vequidem nooumfuerit inventum, froe novus quidam priorum modus ) quam- vir defiderentur adbuc: permulta , qua vires tuas fuperent, niff tamem in publi- cum emttas, anim id fuerit nipsttsn oed timiduel tumidi cert? Reipublicae non amantis. Pro novis autem repertis quidnireputentur; Prizcipiorura illa, e Scriptura , Ratione , Senfa, tam claré demonftrata trias? quidsi Subff antia- rum mirabilis , per feptenariam grada- tiontm, Scala? quidni Spiritum (tdm Jféparatorum quàm incerporatarum ») Motuumitem t7 -"Qualit atum,accura- tins Eg dilucidins quam batfenus expli- cata, (novum, prorfis Naturatium . feientie inferens lumen) dacfrina? Qe minora, per totum libellum: fparfa,. 94 ta-

PRAEFATIO, taccam. Quorum fingula in patticu: lari ut mordicüstuerinó aufim (que*

dam enim forfan ex communi tradi- |

tione adhuc reliqua (unt ; alia non-

dum fatis ad pofitas bafes flabilita) | fündamentatamen immotz Verita- |

tis efle , & ad particularia quaq; exa- €tius obíervanda conferre, perivafus fum. Etut compendió dicam, fpero traditz hác methodo Phyficae tan- tum ineffe lucis , ut dubitationibus & diíputationibus perparum relin- quatur loci : adeó. ut ad tollendas

quoá; Aathorum lites nonnihil fa- |

ciat, omnium Scnrentiis( quicquid vel Ariftoteles veri habet , vel contra illum Galenus, Chyrnici , Campanellas Verulaminus , vationabilitez afferunt) inharmoniam redactis :quod velex- emplo principiorum, é quibus cor- pora conflituunt, ( Ariftoteles qua-

iue |

PRJIEFATIO. fuor Elementa; Spagyrici Salesz Sul- fr & ) patere poteft. Quin & ad Ar- tesinventaá; humana, nonfolümin- telligenda/fed & multiplicanda;novo quodam modo januam fic recludi: quod, nifi Veritatis reperta fuiffent fundamenta, fierinunquam potuif- fet. Plus forfan loquor, quam Le&or invenire fe in noflris putabit. Sed (i ab hoc,ut & Didatice ac Metapbyfice noftrz, fonte deductos viderit rivus los ( Panfophie Chriffiane , quam ad- ornamus , delineationem)non vané iftud dici autumabit. Ifa veró quía nondum lucidantur,dehis quz dan- turlegem figo: Siquidnon fatis? Sen- fà, Ratione, Scriptura, dedu&um ; 5k quidcum ceteris non barmonicó fatisco- berenss Si quid non faa claritate con- dans fatis, indiffumeffo.Quà ftantele- gclliceat & mihi & omnibus;tüm du- "es bitate

PRAEFATIO, | bitare femper & ubiá; num ita fitu | numquodÓ; uti effe traditur : cüm | quare ita fit uti effe deprehenditur,

uzreres per quz duoima veritatis omi tandem erui, non eft quód quis dubitet.

NihilitaQue aliud quazramus o- mnes,acut Veritati coniulatur undi- | Que: quam fià nobis non effe, & nos verifimilitudinibus decipi (ut 1n hu- manis fieri folet) contingit; per Veri- ' tatis amorem omnes acutitis cernen- tesobfecro,errantibus comitermon- ftrarevelint viam, & ubi demonftra- tiones noflrx hient, oftendere. Si au- tem bac propiorem redolent Verita- tem cidem illu(tranda (uam noftrz jungerené dedignentur operam : ut Veritatis parenti, DEO , omaes Ve- ritatis filii undiqueconcinnemus & conciriam? laudis hymnos. Tu igitur

Chri- |

PRAEFATIO. Chriffe Patris Menor , vagni Lux unica Mundi, Luce tud fervosirradiatotuos !

Amen, Domine fac ut videam! hfc quidem externam creaturas tuas col- luftrantem,&internam creaturasin- formantem,ibi autem zteraam & in. creatam,lucem tuam/Amen, Amen. Vos autem Chriftiani le&ores Va- lete,

Scribebam Leínz Polonorum, ult, Sepcembris, Anno 1632.

Pd.

IN

So»

deletetetetedetetetetefelete GR RA RE

IN PHYSIC/E AD

LUMEN DIVINUM RE- FORMATE SYNO- PSIN.

CI. ac Eyuditiff. Viri, Ds.70H-4MOS COMENILÉ&-

$OGus AnaxAconAs perícrutabs abditarerum Jn mundo; ene» eine geminare fo- lebat: Omnia Cimmeriis reputans latuiffe tenebris. Quod licétá vere non diffonet: attamen illa Effulere queunt folerti indagine mentis. Eftopus hocce Tu: Sophie velaminatollis ConNxt; fatagis veram fuperaddere lucem. Janua Linguarum docethoc referata, per or^ bem (na; "Tendens, atq; patens Latio - Germana - Polo- Moxd, viam populis aliis,gentid; , datura. Hoc docet & Phyfices do&é 'confcripta 1 Synopfis ; Quam Serfo, Ratione, facro quam codice firmas. ' ^o Nimi-

Nimirüm juvat, & melli eft, cognofcere certó»

Qua Natura parens terrarum panditin orbe»

Abftrufas rerum Caufas,Primordia, Motus;

Quos engexicuc- habet, quibus & wepxicuQ- abundat.

Omnia lucefcunt, Te declarante;C o « & N15 Diffiliunt tenebrz Mufarum tegmine grato. Jova Tibi vitam viresd; zternet: & inde Vite fui; ficad;fuá jam gaudeat Exul :

Ut nunc,& pofthac, omncsjam luce fruamur?

ANDREAS VVENGER- SCIUQS, Rellor Schele Le[nenfit,

Elen-

Sefededotottestetetete tod BERGER A EY

ELENCHUS CA-

PITUM.

Prolegomena de Phyficz Natura & ufu. :

I. lea Mundi creandi E9 creati.

Il. De Mundi principiis M ateria,Spi« ritu, € Luce ,.

III, DeRerum Motu.

IV. DeRerum Qualitatibur.

VF. JDeRerum Mutationibur.

VI. De Elementis,

VII. De Vaporibus.

VIIL De Concretis.

IX. DePZLnti.

X. De AHuirnalibus.

XI. De Homine.

XII. De dengelis.

.Atpendix Phyfize,de Ci orporit, A- mimi, Animae d Morbi, eartid, remedi. |

Lud. Vives lib. t, de Trad.Difcipl, Difcipline breviter € purà offenfa , a- CUmten y judicium , prudentiam, COPI munium verum ufum,adjuvant: pa £4 verà verum traffatio retundig

im mentis ,E$ moleffifima ejf.

s« aye Se oteteteteseteteteteiefetee piorieieili e [0 6

PROLEGOMENA,

De Naturá, Funda-

mento, & Llfu Phyfice,

L Phyfica eft rerum naturalium fcientia. IL Naturale cít, quodà Naturá eft, nonab Arte;

E Uicquid enim , vifibilis bie Mundus bás à bet omne id,velà Naturá provenit vel ab Arte. A Natura [unt,que Deus initià produxit. aut vireb.indità batenu progignune tur: ut Celum; Terra, Mate, Fluvius,Mons, La- piesMetallum, Herba, Animal, p c. Ab Arte funt, que bamines naturalibus nova indendo forma efffeiárunt sut, rbi , Dainus, Pifcina, Camalt s Statuta, Moneta, Veflis, Liber, Cre; bumani [eio licet ingenii c manuum opera. Cum falibsis ni- biles Pbyfica negotii : ad Artesiflarelegantur, fus vero Natura Arte Prior esi : im? "ars nibil nifi Naturam imitatur : quin sibil nifi

Natira vi facit : nece[farih fequitur, Artibw pré 4 fena.

1 PHYSICAE

fuudamento fubllernendam effe Naturam c Avtium fTadifis Naturam primb effe permofcen- dam , quid , € quávi, illa eperetur. ulis. Hec cnim cágntto Artilt fecreta fud (ponte patefcent : absd, hot ,omniain Artibus e& Prudentits ect furda,manca eramt. Pbyfica proinde Artibus Ma- thematicis e Logicis , nec non Prudentiis, tam neceffariü pramittenda efl , ut qui fecus faciunty yi turres inedificarc credendi fint.

TIE. Natura rerum eft,nafcendi & dena- fcendi, operandi & ceffandi lex; quam o- mnibus qua fünt; impofuit omnium opi- fex Deus.

Omnia enim nafcuntur er denafcumtur : omnia operantur aliquid, omnia ceffamt rurfum: ardine C mado cuiá, Creature proprio. Qui Or- dec Madus cum [umma ratione fiat , mon nili à fumi fapientia dif]oni potuiffé , eum conflan- ser, Legis inflar rebus impofitus effe, deprehendi- 4p, Nature autem denominationem 4 prima cujus g, Rei mutationis oradu,quicst IN. A S CI, 4t €cpit. 1V, Scientia Naturz acquiritur, Naturam ipfam fcrutando.

Scrutando; 4pquamn, Nenenim eofine vera d jandum

PROLEGOMENA: 3 fandumefi in Pbyficis ut quis alterima concepti- bus imbuat mentem; [edut adres intim perno-

fcendas premoveatur spfémet, Altas intellectus monverumnaturá illuftrabitur, fed pbantafma* tum fpectris obumbrabitur. 7n naturalibus igiz tur duces quarends funt,non quifibi.fed qui N a- gura faciant difeipulos : nobifd, mon vatiocinatis wnculas fuas, fed IN aturam, exhibeant.

V. Naruram (crutari,, eft, Quomodo , & quare , unumquodd; in Naturá fiat , pecu lari,

Speculari deo. Ut epim Solem mon vides uus nifiintuendo folem: ita £N aturam difcimuss non nifiimtuendo Naturam, Id quod fcriptura fiiadet : Interroga pecudem, (inguiens) & u- naquzd; docebitte: ac Volucrem Coli, & referettibi, Inftitue colloquium cum Ter» rà& refpondcbit tibi : etiam pifces Maris Sz narrabunttibi. ( Hiel. 12. 7.)PEyficesitad, di- Jeipuli ,momfelicius ch facilihs inflitui poffunt, quàm [i oculari (ubicund, datur ) demenfiratita 7t eceantur. Dico ünumquodd; fpeculari ut nirpirum omnium ubid, rationes Grcau[as exo CHtiamus, Certum enim efi, IN aturam ibil fa-

eere frufiràu[d, aH mimimaverum mamenta mà 4a i

4 PHYSICJE dn minimis quandod, vepoffta fapientia pluri mum latet. Et quod pluseft , ad majorum co gnitionem men nifi per cagnitianem minorum penetrare datur : quod fequens docebit. Aphori fonus. VI, Naturainminimis fe explicat, in mt ximis complicat. Adest, in Creaturi excellentioribus mult fint conglolata, cj tansocculto artificio conteY: £a ut non facile atHionum ef" accidentium, vd prineipia vetfines , dignefri poffint * in rudtarà bue vero ereaturss fengulis fing ula proffant. Qi «aufa eid , quod compofitorum Nstura cagrzfi monpofiit , mifi pracoznofcatur ]N atura fempl. eium, Ab hus proinde [eculatio aufbicanda cf € à fimpliciaribus ad compofítiora gradatim procedeudum:quem Ordimem ipfum quod, Cre türem y in producenda Ce complicanda rerum Naturaobfervdffe,videbimus, VIL — Circa Naturam, duce fen(u, & luct fcripturi philofophandum eft. Sejfus etenimprincipium eft non folumet gtlitionis , fed Cf cevtitudinit ac evidentia. Ul venim nibileit in Intelleta ,quod non prius fut^ vit in fenfu sita, [i quid eb/eur? , aut dubio eji r 4n

PROLEGOMENA. $

Aotelletuzad fenfum pro evidentid & eertitudi- ne reeurritur, Attamen, fcubi deficit fenfus , «ut Ratio (ut invemotu Loco veltempore)dini- na deberia gratie quid nolis multa fenfum e Rationem exctdentia Ferbo faa revelire dignas Tus efl : Exempli ev , Mundi primam produétia-

nemyimifibiliumá eonflitutienem. Herum principium alterutrum fi qui me- licit , erroribus implicatur facile. «Quo enira quidplus babet imaginationis, fine fenfu , ei p'ue habet vanitatis C à ueritate e vemet ds. «wo ftem minus quid de revelata fapientid partici- patyeü munus de veritate. Fttaliefi potiori ex parte Gentilis Pbilofaphia y vana, proinde ( ffe- riis, 2Nos ducium Moyfs (qui Mundi Gene[im diio nutu deferip[tt ) fcauemur z Semfuurm ta- men & Rationi atteflationi ubid, attendentes. Sapienter enim Lud. Vives (ut fab titula [ibel- Ji bujus pofuimus) à Gentilitia lucerná ,obf ar maliened, Incis ad facern illum [larem ,quem lux Mundi Chriftus, Mundo intulit , Chriffiamos evocat : Ariflotelici imventis ingenii quidem multum, (éd pavum utilitatis tribuens, Verum enimvero Campanella c Verulamius Chriftia- nfi Philofophi (philofophari 2 fenfu c feri- 42 piara

6 PHYSIC/E ptura gnari omnia Ariffotelis dogmata, nil nih Difutationum (i. e, obfiuritatum , hefitantia, eentraditlionum litium € pugnarum ) femen tem, Andabatarum concertamina effe , medi- | Talionesá, derebus [illere;potius quam promovet. ve demonffrárunt fimul e lucidiores veritati inquirende faces accendendi , lumen fübmini- ffrárunt, Quorum nos féquutivve[ligta, (funde- anentis tamen? friptura folidis pofitis Thet- triolum conffituemus Natura, non. Difputationi £4 (Beculationi , ibimusd, per Naturam tacifi, fedoculati 1dd, ex conlilio iterum Magni Visi: 4^i Nihil hic opus difputationibus, 22/5 fed contemplatione Naturz tacità, Qua- rent difcipuli & rogabüt,verius quàm alter- cabuntur. Si qui tardioresfunt; non difpu- tatione, fed uberiore commonftratione e gent. Erpanbo pof? ; Iterum dico, non rixis hicopus, fed afpectu. Ita ftudium hoc erit locupletum delectatio ; iis autem ;qui vel privata vel publica negotia tractant;animo- rum refectio: quando enim facile alia re- peritur voluptas fenfuum, cum hác vel ma- gnitudine vel varictate » Vel diuturnitate &omparanda, Nam cum huic contempla- tioni

PROLEGOMEN À. 7

tioni datur opera, non eft aliunde quxren- da recreatio, nec cibo huic querendum condimentum ; ipfa deambulatio;atd; otio- fa contemplatio,& Schola eft, & Magifter; utque femper aliquid fuppeditet,quod mi- reris,quo oble&eris,quodaugeat fcientiam.

Fixumigitur eflo nobis Naturalia luffran- Pibus,non alid prater Nature Opificis , Naturad, dpfims (quemadmodum fe tangendam e palpan- dam praebet) niti autoritate, Scriptura nobis, fenfus, & Ratio ,duces, teftes, dictatores e- runt. .Oworum fé quis non acquiefcet teflimo- miii na ile folidum fe C vanum demon[Iralis.

CAXNPILT IL Idea Mundi creandi & creati.

Ternum Numen , adorandus Deus nofter ,

cli pos? infinitas glorias quibus in immen- Jf atermitate perfruitur.per fsemam Boni- tatem /Jam,ad communicandum fefe, extra fe » propendere: y ei per fummam Sapientiam7e//e srvifibilia fua vifibilibus quibusdam imagimi- Dus exprimi,pre Diceret s C ad exequendum id , praffó baberet Omnipotentiam feam ; decre- vit non invidere Entitatem Rebus ,in quibus A4 expri-

$ PHYSICA Cap. I. exprimi, ci quibus vevejari poft, Po TEN- T14, $APIENT1A E dr BONITAS fad, Preduxit igitur creaturas intelligentes ,à qui- us agnofieretur ch laudarctur , Angelos & Hominces: s/rosá, ad fuam imaginem, fed illos CMentes puras hor Corpore veflitas, Quibus cr Babitaeulit , ac velut (apieutia febalam exedifr- tavit Mundum bunc Lniverfum cum alit era- duinferiore creaturit, quafi infinitis quaomues € fingule modo fua clamant , Ipfe fecit mos, mon ipfe nos. «Quo igitur ordine tantum pro- eejferit opus, ci quá arte cenflruita fint omnid quáve contineantur vii, explicare jam aggredi- mur :ejus tamen duéTu,qui de fe eh opertéta fuii teflari , fol ua unza fufficiens teffü ejl, Sic autem ille per Mofen amamuen[emn fuum ( Gen.) L InPrincipio creavit Deus Ceelum, vae) je. Calum Celorum,cum c/dugeli : quas velut Pelias matutinas primumpraduétos, feBtatares eonflituit reliquarum operam fuorum. | (obi, M.venf)o 1L EtTerram.)ides2, Vifibilem bunc Mun- dum 5 fed. quem nan eadem memento abfolvit, Dicitur proinde , HL. Terraautem eratres inanis & infor- mis,

Idea Mundi creandi. 9

«nis, & tenebra erant in fuperficie abyffi. v. 2.)id est Vifibilis bujus Mundi materia produ- dla est primum, informe quoddam ey tenebrico- (um chaos, velut aterrimus quidam (umus ex mihilitatis abyffoomnipetentie nutuemer, gens. c Atá, hoc futt primum vifibila Mundi princi- pium Materia. 1V. Et Spiritus Dei ferebatur fuper a- quas.v.2,) ides pirieu feu halitu Dei, vis qua- dam introdu&daeil in tenebricofamillam,ey per februtam, Materiam » 4t jam agitari caperit, Antelligitur igitur fecundum Mundi princi- pium,zempe diffafus ubiq; fpiritus vita , 24e hatienu plenus es? Mundus univerfus ; qui fefe nid pev omnes materia partes infinuans , eam fevetiregit , produsirá, creaturas omues ,fuam cuid, inducendo formam. Verum enm ver quia buic Fabro ad emolliendam C vaviss ufibus va- vie praparandam materiam, dene * f'üit opis ,pro- duxit bunc Deus. Nam, * V.. DixitDeus,FiatLux! & facta eft Lux. v.3 )Tertium bie deferibitur Mundi principium, mer atdirvum Lux: quá Materia vifibili [2] formas divifibilis fatia e91.. Lux inquam, e- mnia quein Mundefunt C" ftnt perficiens [.

qxormans. ddeb additur» as FLER

10 PHYSIC £ Cap. I. VI. Etvidit DeusLucem , quód effet bo- | nayv. 4. ) iei, vidit jam ordine procejfura a- mula. Lux enim illa , ingenti mafíá producta, riplicem faim virtutem, (Ilumimandi,efe Ma- vendi, Calef'aciend: mox explicare , C circa «Atundum votando, Materiam catefacere Cr r4- veéfacere atáj, ita dividere capit, Hine enim fe- quutum eii: Primà,d lumine Lucis iflius Dit- xum ac QN otfium difcrimen. VII Divifit Lucem à Tenebris, apella- vitd;lucem,Diem, &tenebras Noctem: fü- itd; Vefpera & Mane, dies primus. verf. s.) dd eiliLuxilla, chen fefe votande erbem circum- diffetymatu illo fuo effecit Diem e N ocfem.

Secundus Lucis effeiius. fuit à- Calore: nempe,quod quá transibat, Materiam rarefacie- bat, depurabat y ad lateravverà. Mtring s (fur- fum & deorfüm condenfabat. Unde Elemente- zum divifia prodiit. Hoc exprimit. Mofes ilu verbis. VIIL Etdixit Deus;Fiat expanfüm, quod dividat inter aquasfüperiores & aquas infe- ziores, verf.ó.)

Dixit Deus, idelfl ordinavit, quomodo fieri debuir. Fiat expanfum s idest, Lux illaex-

pane

"Idea Mundi creandi, i

pandat Materiaw ; C 2 Calore. ejus collique- Jens ac. fugiens materia fpiffior pars , binc e Bine cen[Hituat aquas : Supernà quidem,ut fut terminus Mundi vifibiliss inferne autemyut ffnt, materia aliis ereaturi producendis apta, Sub quá [cdimentum craffam , Lutum , confluebar, Factum iddie fecundá.

IX. Dixitergó Deuscongregentur aqua fib Caloin locum unum, &appareat ari- da. Etfactum eftita; apellavitq; Deus ari- dam, Terram: congregationem veró aqua- rum;apellavit Maria;& vidit id effe bonum. V.9.10.) A4/d ita die tertid ,proflabant jam? materia Mundi producta quatuor maxima Mun- dicorpora; Exher, (few Fiymamentum»vel Ca- Jum) Aér, Aqua, C Terra 505 mia adbuc erea- Turis riporibusvvacua. Deusigitur dixit,

X. Germinet Terra herbam virentem & arbores femina & fructum ferentes, unum- quodá;juxta genus fum. v. n.) Fac/um i2, edem tertid die , ubi jam celeftis Lucis calor effícacius eperatus, pingues in Tt errá vapores Brogenerare capi]fet s quibus Spiritus ile Mun- di vivus , fefe infinuans,Plantas "arid ferma

(prout Creatori libuit exerefcere fecit. Hec e weriffima

n PHYSIC E Cap. I, vertffima Plantarum origo Cy generationi vm- dui bucuids, quid? vaporibus Terra , per Spiri- tumyadouniculante Caloreformentur. Ut au- temeundem Calorem Cei mon femper equali tet effunderent fed (ad variam Mundi formam) jam blandius , jam vobuflins 5. difpofait Deus quartá die Lucem ilem Celi , aliter quim buc- má, fuit : memp? ex unic illà ingenti ejus maf- sá,vArios conformans lucidos. globos,majores d» minores,quos (Stellas 4ppellatos) in Firmamen- Tosircum circa, fublimisscvel bumilius , dislaca- Vit "motu etiam inaquali, ad tempora diflin- guendum. tá, boc defevibit Mofes v. 1s 1$, £t, fie XI. Dixitautem Deus,fiant Luminaria in Firmamento Cocli,ut dividant Diem acNo- Gem,& (intin figna & tempora, dies & an- nos; ut luceantin expanfo ,atd; illuminent Terram. Fecitigitur Deus duo Luminaria magna;& ftellas,&c.) Faéfo boc , demum. pte- n fermofa apparuit Mundi facies; Celorá, Ca- li temperatior ,contemperare nvo modo cepit drfeviorum onateriamut Spiritus ille vitali per- Jeliores jam formare cmperit creaturas 5 mo- Viles nimirüm Plantae quae Animalia vocamue. Deque ita Mofes, " n XIH.Dixit —

Idea Mundi creandi. 15

XIL Dixitetiam Deus:Producant Aquze Reptile animz viventis,& Volatile fuper Terram &c,v.s0.&c.). CAque producere 4 nimalia prime ju[fe [untquia-Elememum mot- Jus Terrd. Reptilia primm», ( ut Lumbricos, Vermes 6c.) quia Nature veluti rudimentums Junt. T3m Natatilia t Folttilia;id ef?, Pifces & Aves , animalia feit. levior cempactare, Faiiumid die quintá pulcherrimo Angelis Jfpe- iaculo. Dieverà fextájuffit Deus prodire Ani- malia terreffria, folidiorus videlicet ffructura - quod (Spiritu Mundi varie e per Iuti matericm diffribuente) illicà faIum eff. Sie enim Mofes, XIIL Dixit Deus ; Prodücat Terra ani- tans vivens/fecundüm fpeciesíüas,jJumen- ta &Serpentes, & Beflias agri, factumd; eft ita v. 24, &c.) /ta incolaijam babebant , Ce. licelorum Angelos, Celum-vifibile fGellas Aer «ves, Aqua Pifces, Terra Beffiae : deerat adhue Anferioribus bifce Rector , creatura nempe raria- mal fen vifibiliter veflitus Angeluscu]mi gra- tid vifibilia ifla praduéta fuerant. Hunc Agitur Tandem. producturus. Dews , confilium iniiffe à Mofe dicitur ; his verbis: : XIV. Tum dixit Deus; Faciamus Homi- nem

14. PHYSIC4E Cap...

nem ad imaginem & (imilitudinem. no« ftram; qui praffit Pifcibus Maris, & volatili- - bus Czli, & Beftiis|Univer(zd; Terrz , &c. Crcavitigitur Hominem é pulvere Terra. &infpiravitinfaciem ejusfpiraculum vita, &c. v. 26, & cap. 2. v. 7.) Jta factusfuit ba-. mo, fimilis ceteris Animalibus , per Materia, (H- ritut, C Lucis, contemperationem s DEO autem, €* Angelis per mentis io fpirationemspuleherrio. ma Mundieolophen, At í [ic decuit Univerfi prae, cedere ffruéiuram , ut 4 creatura fimplicifima, duciperetincompofitiféima defineret : utráj tam. men slá rationali ut appareret Denm hafce ft dum propter fe intermedia verà omnia propter. bas ,creáffe. Omnia deniá, à Deo (b ad Deum, e[fe,ex ipfa promanare, & im ipfum refluere, Ut. antem omnia bec,pro ut per [epientiam Dei, dif- pofita fuéreyin fuo E s s y perdurarepolfentyndis dit unicuid, rei vim , quam Naturam uocant, Jefe in fuo Elfe confervandi im € multiplicandis, dinde creaturarum bunc u[ij, im dicm continuas fio. ld awtem Mofesinnuit, de Animalibus. «ddens ; XV. Et dixit Deus; Creícite & multipli: caminivai&c.) Cuju mandari,ut C ver. "Wet borum"

Idea Muudi creandi; Ly borum, FAT; FRODUCAT ,GERMIEI- NET (e. vires durant e fiumt batlents , du- rarentá A ff Deus vellet ) fine fine im eternum; mon amplius ad fingula irmediatà concurrente, (utt promitiis) Ompipatentid Dei , fed Naturá ipsá, vim [uam pev omnia fémper explicante,

Que res Providentie Dei nibil derogat yinffni- "m potius dMluffriorem reddit [ammam ejus Po- tentiam Sapientiam, Gy Bonitatem. A Bonita- te enim fummá eft maxima minima ita ad fines fuos effe difpafita mt nibil ufquàm [it aut fiat fFu- Hrs à Sapientia quod Nature tanta. fit indita o- mnia ad fines fuos. difponendi folerttaut (nift impeditam ) vix unquam «berrare contingate 4 Potentia denid, ,quódper tam fluxam particu- larium mutabilitatem,tam immutabilu dura- bilitas Unicverfo poruerit indi , ut Mundus qua(i aternus [f.

Hujus igitur Natura Virium, Avtifcit,Or- dinis vene uberius indagande [unt y ut que hicé Mofe paucis inmuimus , con[tanti feriptura , Ra« ziond fenfaumatteflatione,lufiriora faut y de ad alia ex aliis obfervandum via [Ieratur,

dnitium operum Dei fuiffe Mundum ins 2 vifibi-

16 PHYSICA Cap 1. vifibilem;Ze£, Ceo: Celorum, cum angeli, exilis Mofis verbis,In Principio creavit Deus Colum: eoligi diximus, Recte autem per boc Caelum, Caelum Celorum,e Mundum imvifibis dem feu Angelinm;intelligipatet s

LE Seripturá: gue ? paféims Celi Caelo TUm meminit : produtlioni aurem sulibi, fi mon. Lic. 2. Celos vVifibiles fecuhdd die expanfas, e quartáflellü exornaros , Moyfes teflatur. Hac! 1gitur loco, neceffarió aliud Caelum erit intelli. gendum; Celum nevpb, quod eodem fimul wis mento abfolutumfuit.. ld emim dnfert parttens da;autem.. Creavit Caelum ch Terram y Terra. autem erar informis, erc. x lL ldem evincit Ratio Zec;ouea Deo fünf ordinata funt. Ordimatts autem in operationt. precefeu est ut fiat prooref'iaà impliciaribus ad compofita, Eoo ut van, pufitiffima crestura Ho mo,ultimi produttus , ita fimplicifime eb im» materiales ercatura , ( Coclum & Angeli ) 4- mnium prim. liL Etquidvolumos ? expreff? Zeffaturis Bfé Deuss cim Terr«m furc'aret, jam fbi. edfli- Viffé fBetatores Aveelus, Sic enim ife ad Je Áut» : Ubi erascüm fundarem Terram, cüm

cane-

Devifib.Mundi principiis, 17 Canerent (imul Stellz matutinz, & jubila- rentomnesfilii Dei? (725. 25.2. 7. ffellas ma- IUulinas VOCAHS. "Angelos,quia [Dirituale, jubar, quidem recins ortum erant : Filios Dei, quta ad dmaginem Deifaéi.): Cim igitur Terram pri- má die fundatam ejfe audimus , neceffe esi Ap- gelos ante Terramfuilfe pyaduétos : ci fi Ange- los etiam utig, Angelorum habitacula , Celos Celorum. | dá plená perfetHione, cum univers

Jfisexercitibus [un umo. quaft momento. Atd, hec caufa estjquad Mofes deiflo Cel nil. amplius memurat y fed ad formationem Terra , id eft "Mundi vifibilis (quomedo ad digerendum hune fex dies fibi defumpjerit Creator) defcendit : ut nes jam defendemus

CAÀPUT Il. Devifibilibus Mundi principiis: MATERIA, SPIRITU, ETLUCE.

V ldimtipmovflrante Deo , quomado ex mibi- litatis abyffo emer ferit Mundus : videamus jamquomodo exflet,ut nimirum videndo vides dere, palpando, "palpareyipfifimam rerum ve.

ritatemceondifcamuo, 2 Ex-

i8 PIHY STC A; Cap. II. Exbibita [unt nobütria Fifibilimm creas fTH'arums Principta, Materia, peritus, Luxsquad welutitres ingentesyed rudes maffe ,primá die produce fuerint vex idis "Vero pafl ca varié didus isyvárte creaturarum (fBectes prodierint.Num itad; tria hac veré fint & bactenus exiflant; omnium Corporum principia;altiüsinquie rendum eft ; ze. quid erroris forfan in ipfo imis nt» quácun, insurid, committatur. At ueris cum de Materia c Luce zemo dubitet. 5Jecfab. Temi probandum venit, per fpiritum illum; qui incubuiffe dicitur Aquis , Spiritü quen- dam Mundi Univerfalem,qui Vitam &Vi- gorem omnibus creatis indatjntellipi,. Du- bitand: enim occa [tanemprebet fententie Lgjun in PAyficts novitas , Theologorum, dicfi loci, de Períona Spiritus Sanclicopfenttens fnterpre- 4AF10.. Ai vtro veCHIAS creatum Spiritum , qui Mandi velut. anima ft , intelligi , e tenofcit Chryfoffama (citante Aflaco) ac Daneus, cf probatur valide, . * L.. Scriptura; que t^flatur vim quandam Di diffufam ejfe per totum Mundum »ompia faffem- tantem e vivificantem,emniad, dn omnibus o- perantem ; quam c? Spiritum c? Animam ve- eat i

Devifib. Mundi principiis, 19 cat: C quidem aliquande Spiritum Dei ,4Ji- quando Spiritum creaturarum;

ExempligratiA (Pfaln.104. v. 2g. C 30.

fic loquitur. David; Cüm recipis Spiritum Eorum;(zempe Animalium c Plantarum)exe fpirant, & in pulverem fuum revertuntur: CümautemremittisSpiritum Tuum,(Dei) recreantur,&renovatur facies Terrz. Job autem (27. 3.) loquitur [i5 Quamdiu anima meain mc erit; & Spiritus Dci in nafo meo. Ecce Anima bominis, d Spiritus Dei pro eodem] quidocus collatuscum Elihu dicto, Spiritus Dei fecitme, & Afflatus Omnipotentis , vitam indidit mihi ,(cap.53.v.4. ) veram Mofís mem- tem receudit » mempi , Spiritum Dei , agitando fe fuper Aquassproduxiffe Spiritum , feu, Ani- mam Mundi;,gue vitam indat omnibus vivens tibus, Hancantem [Parfam e[fe per omnia, ex Exechiele patet : ubipromitrens Deus , aref acti ofitbus uite Spiritum Ezech. 37.V f.)quem pi- ritum aum appellat s.12.) jubet cum "ventre 4 quatuor uenti ( v. p. ) Ideed, Univerfaiem unc Spiritum , Augu[Tinus , (Ub, Impetf. fuper Gen.ad litt.) C Bafilius (im Hexaemero) A N1- XAM Muxnr epelant. Ariffeteles autepr, E Ra (refe

25 PHYSIC/ZE Cap .II.

(zeffe Sennerto fpiritum: vitalem. 4eit effe, Wien nurus luydrre s zPriner setas : ddl €9E, pet omnia diffufam vivam & genitalem effen- tiam. Sed memorabile maxime esi teffimonium Elibu , qui fie loguitur. Quis pofuit Orbeme univerfum Si poneretfüper eum corfuum | (nempe Deus) Sy 1k 1 TU 91 ejusac Flatumi- ejus (ffve:& fpiritum S u u n ac flatum SuuMt- Habreum enim affxum Pronomen aod, modo redditur ad fe colligeret, obiret omnis caroy fimul, &homoin pulverem revertetur. ob. 34. 0,13.67 14. Ecce, ff Deus mundo auferret. Spiritum [uum,emoreretur omne vimens! 1I. Ratione &Sen(ü. Con/far iténpue, à ( Animalia etiam [inc femine? Matera bumi-- dá,nafci, vt unde lisyque]o re yvita fénon à diffusáilla Mundi Animá ? Panem, Vinum , A- quamyia Acremyvitales effe ve[eenribusexpeo rimur. «At und? illis, obfecro, vitalis ila vs y] mod diffusá bác Anima ? fi autem Spiritus gui- dain,eo modo per omnia diffu[us efl , meceljario Jégaitur bunc tm Principio fuiffe creatum intota- fa ma[fa, quemadmodum C Materia, C Lux» ingentiild dy indicefHd fud mole , primum pra-' ducTa fünt : ut pofl bac uibilopus fueri ertaris

fd

Devifib. Mundi principiis. n Jed à tribus illis componi » € formis diflingui, «Quod innuit Deus , apud Eaiam 42.0.5. ubi Creatorem fe omnium declarans omnia ila tri- feriámparutar,nempejn Coclos, (4e Lucem) Terram,(fFve materiam ) & Spiritum vivifi- cantem. | E/ fimiliter prorfus apud Zachariam 12.9.1.) Caveamts ergo pafibac tantam illam abfarditatem,(ne dicam Llafhhemiam ) ut Spi- vitu fantli perfonampermi[ceamus creaturis.

wid autem [piritum illum vivificum primóperduthum «Mofes Dei Spiritum appellat, ariplex ejus vei dari potes? ratio. Nempe. 1, Eo fenfa id ufurpari , ouo aii Montes Dei. (P/2/.36.v.7.) & Arbores Jehova ( P/a/. 104,7,16,) & Ninive civitas Dei( ez. 3.3.) dicuntur : ide S propter magnitudinem C ex- «ellentiam. 2. Quia immediato productus fuit à Dto s mon uti nunc fit ubi [iritus ille de uno fuljecto dn aliud trapfit, 3e. QQuia fuit peculiare. Spiritus fancti opus.

Nam Analogia fidei credere docet; Ma-

teriz ex nihilo productionem, Om nipoten- tiz Dei effe opus, Patrid; tribui Lucis pro-

dudionem (per quam Mundus /fendorere B 4cce-

22 PHYSIC.E Cap. IH. accepit C ordinem) opus effe Sapientise; trie buic Filio ; (Joa7. r/.3,4. )Vim denid in- fuím creaturis , Opus Bonitatis ejus, qu£ tribuitur Spiritui (4n&to.( P/aZ 145.v. 1a.) Bt Sta prorfus intelligendus es ( nec aliter intelligi patitur locus, Pal; 3.0.9 6h 6; Ypfe dixit & fa- €ta(ünt; mandavit , & extiterunt. Verbo Domini Cali firmati funt;& Spirituoris e jusomnis virtus corum.Nvrandups etiam eif, (Gen 1. v, 1. 2, 2. ) tribus Principiis tria verba. AdI,CRE AFIT, DIXIT, AGITAVIT fent fjmbola fint, Potentia abfalure, V erbi Spiraminis, 2(erandum C foc, im utrof, ilo Joco Spiritum fancum eum opere fuo in medi Jocari ( ut C* Efái, A0, v. 13i) quia utrited, eit Spiritus, Amor, Ce Visculum mutuum. Sed bat antbropopatbss loquimur.

Certum gitur [ft mnia Principia proda- fa fuiffe die primoyuntmaoued d im fud ma[ft sex eitá, poftea compofita fuiffe omnia. Ouod put- gu (uberioris intellectus caus) fimili potes? da- elarari fic, Pharmatopeus Paflillos edoratos fa" furus furnit Materie loco f'accarum ; Tinilura fe^ Conditure loco, dquam Rofaceam , ut Syrd- pum, aliumvz odiratum liquorem ; Denis, ex

«en-

Devifib. Mundi principiis, E copfetá maf deceypens paffillis oyenas certas spiprimit, Ita (j Deum primi fébi pav ifc Mate- riam : deinde car tinxi/[e Spiritu vivo: tiim imduxiff£ Lucem ,que calore C moru fao us trum d, Mudpermifceret ac contemperaret ind, certas formas diduzerer, Item, quemadmodum Mechanic ad operandum apu eit Materia dw geminá manusalterá quá teneat, alter , quá o- geretur : pariter: in Mundi machina ,opus fuiffe, primà Materid deinde Materiamftngente Spmi- 19, € denid, Lucefen Calore Materiam [ub ma- zu Spiritusinatiuante. M

;. Et quid. mult ? videmun uti, in onmi Lapide, Herba, Animali yprimà Materia certam quantitatem; fecundl, Virtutem quandam im ternam,quá generatur ereftit , faporem c oda- vem,ac medicandi oir [Dargtt; tegtio, Formam»

fenpartium, difpolitionemtalem veltalem,cum varii mutationibus , qua abiptus agente Calore funt, Nam

Materia | f mer? Paffivums Eux efi Principium 4 mer? Activum- Spiritia | | Anceps. Refe-

Fu enim Materie alivumesi s vefpeilu Lucis s

Parvum, ^ n Ba Prin.

14 PHYSIC.E Cap. II.

Principiorum | definitiones;

MATER A;eft fübflantia corpulen. ta; períe bruta& tenebrico(a, corpora con- ftituens.

SPIRITU Ss, eft (übflantia fubtilis , per fe vivajinvifibilis &infenfilis,corpora inha- bitans ac vegetans,

Lux, eftfübftantia per fe vifibilis, & mobilis lucida, Materiam penetrans, eamd; recipiendis fpiritibus pre. paransjatd; ità cor« pora cfformans. :

LE 1 P immobilita-

[o Ergà qub | CotüiWETerra. quid ps Spiritus S Figeri , b dura- haber |] ls bilitatusut An- ÓLuds jJ gelu, ^

| Forma 6 molili-

[tatis sut Sol, Nor Attiams Materiain Mundo eft pri mum Ens; Spiritus primum Viens; Lux. pria mum Movvens :atá, ita omne Mundi corpus efé 2 Materia,per Lucem, in [Biritu ; Quod imagi- aem fui effe voluit i , A Quo; Per quem; &

De vifib. Mundi princiis. 25 InQuo,(unt omnia, Benedictusin fecula, Amen. ( Rom. 11/uer[. 36.)

DE MATERIE NATURA. Fere quidam : In principiis rerum in- veftigandis nulla diligentia nimia effe po- teft, Principiis fiquidemrett? conflitutisconcln- Jfones iuffnita ultrà promanabunt ,[cientiad, fe- tpfam a. (gebit in infinitumsquod € verá creatio decet, Deus enimyprodutlas primá die , e fum- máratione contemperatàs » Prineipit tantam polea vermm varietatem inde emanare fecityut Jiupeant Angeli hominesá, Adhuc. ergà de Mundi Principiis figillatim cogitationem inffi- quere, ne pigeat, De Materia féquentes Apho- zi(mi funta. L.. Materia Mundi prima, fuit Vapor fcu Fumus.

-Quid enim aliud Mofaica illa deftriptia

Jibi uulr? dum Terram, Aquam, Abyffum, TTenebras,rem inanem & informe , we» mat? Et Ratione idem patet, Cam enim cerpo- 7a Mundiminora , Nubes, Aqua; Lapides, Metal-. las Comnia Terrá ereGentia t congulatis v'ape- vibus fíant » (ut pofl evidentifüm? patebit;) quid "ag n

26 PHYSICUJE Cap .H. BÉ totus Mundi ? Non cerra alia Materia tae ?ise efc pote, guamqua Jfingulurum effe depre- Denditur, IL. Prima Mundi Materiajfuitdifperforum Atomorum chaos,nulla füi parte coharens. Probaturidt Ratione, $iezim cobaftft fent, qudcung ratione, formam habutffent : At mon habuerunt : Erat enim Tabu vaboba , Res dnfarmts C inanis. 2, Senfu, qui Elementa in "tomos redigi teffatur, | Pulvis enim,quid nifl Terra in Atomos redatfa eji 2$ Papor, quid nf qua infubriliores partes vefoluta ?. Aér ipfe, qniduifi vinutiffima, fenfu Tnperceptibiliszut- tarum aque comminutio ?. Imo omnia corpora exminntifmis minutiis conffare deprebendun- wr. Ligna uempà, Libri , Carnes, Pelles ej Membrape, ex fibris feu flamentis Tenuifemis 2 Ola vero, Lapides, Metalt,ex. pulvifculis confla- Tisuip quosurfum vefobvi pe[funt. "Quin fila- menta ctiam ae pilos ex Atomuis congiutiuati effe offendit quad arefatta conteri poffunt. To- Tib ioitur Muntus nil nifi palis eil ; varie glu- tinein talem veltalem formam t0agHlatus, 3. Seripturà.- ;pfuetenim »eternaSapientia Vrin- cipium Orbis pulvere fuiffeteftatur,( Prov. £v.

Devifib.Mundi Priacipiis, Ed 3.v.26.) Ex quo fundamento intelligentur me- dins multi Scriptura loci:ut s (Gen.g,v.to. J Pul. vises, & in pulverem reverteris. Ecce enims Homeosde limo Terr efuit ! Deus tamen ob, pecca. tum indignabundus plus aliquid ,quàm in lu» Tumreditum minatur , nempe ultiznam refolu- tionemyin ultimos usd, pulveres ,2 quibus quod, dpfe lomus Terr conflatus erat. - Et verb itayfe- 7i videmus,ut Home, nonin Terram folum »fed emnia Elementa, (prefertim. qui igne pereunt ) véfolvatur , taudemá, inipfos Atomos differgas tur, Lege C intellige, quid dicatur ( Job. q.v. 19. Jtemig. v. 9. Efa.28 verf. 19. Pfal. 104. üevfc 29.) Nomigitur pror[us erravit. Demoerituss Materiam | Mundi: atomos ffatuens. Sed. er» vavit uad. 1, eternos fui/Je,2. temerà in, v formas. eoiiffe. 3. per fe coharere , credidit : ignorans nempéquod nobis revelavit Sapientia Deisinfu- fione Spiritus vita atomos in ma[[am conglutis nari, & fuperventu Lucis dn formas diffngni, eepiffe.

TIE — Hujus Materiz tantam Deus Maffar

produxit, quanta ad explendam creatam a-

byffüm füfficiebat, t Gum principis enirn Cali —

18 PHYSIC 4 Cap. II

quod, produstum (uit fJatium illud vaftum ,in quo Celum C Terralocanda erant : quod fja- pium Mofes. Abyffam vocat , ob profunditatem € vallitatemysulli creature. penetrabilem, Hoc Tettur totum,Fumo ilo confufo expletum fuiffey nequid vacuum imagintmur ,aphorifmus mos ze.

1V. Materia per fe invifibiliseft, ideods tenebricofa,

Tenebre enim eodem modo videntur 4- perti oculus , quo elaufis ; id esl, nom videntur. "tá, boc eit quod Mofés dicit : ej Tenebra erant dn fuperficie Abyfri,

V. Materia per fe informiseft, extendi ta- meu,contrahi,dividi, uniri, & omnem f(uf- cipere formam atd; figuram, ficut.cera o- mne figillum; apta. . Offendimus enim amnia. Mundi corpora ex bis atomis conflata e[fé hr inillavefobvi, A i- lil igitur unt; nifi Materia aliis atá, aliis vefli- taformis. Quod. Chymici ad oculum demone Jtrants Pulvifculum aliquemrtdigendo , jam in diquorem,jamin vaparem;jamin lapidem , eye, VE. Materiaduratione aterna eft per.o- c formas,ne quidquam ejus perire pof- t. Reve«

Devifib.Mundi Principiis. :9 Reverá enim à Mundo condito buc wd. mon mica una materie perit non una etiam ac- crevit. Namquód Corpora generantur , e un zereunt , idvibilaliud eft quam Formarum in eadem Materiatrafmutatio. Ut,cim ex qua. ft Vapor? Fapore Nubes,2 Nube Pluvia , * Plue viaradictbus Plantarum imbibita Herba, ee, VIL Materie Mundane fumma Virtus eftindiffolubilis ubid; coharentia, ut nullà parte difcontinuari,& vacuum relinqui fpa- tium ; patiatuf. Lec tamen Virtus non à Materia forfam est, fed ab affufa Spiritu: de qua capite fequenti. VIIL A Materia háe, totus Vifibilis Mü- dus Materialis & Corporeus elt, & dicitur, Omnia enim Mundi zokpora , etiam fübti- liffima e lucidifüma nibilfunt nifi fummus, par^ tim coagulatus, partim depuratus. n4 4u- tem ratione coagulatus aut. depuratus [it yin fe- quentibus patebit.

DESPIRITLUS,feu Anima Mundi, Naturá. Piritus Mundi,ei? ipfa vita Mundo infufa,ad

2peraudum omniaim emnibes. Quicquid e- P nin

3e PHYSICA Cap. 11, mimulla creatura agit aut patitur ,bujut Spiri. Tus vi agit Ce patirur, Fi enim datumest, L Inhabitare Materiam.. : Ut enim primitus acitavit (c fuper Aquass dra baétenus mon exiflit, nifi in Materia 3 maxis. min liquidá C [ubtili..| Undin amimalu cor- pore Spiritus vocantur fubtiliftmi fanguine Vau. pores, ac vclut llasma, que vite vehiculum. fent, Chynici za tem,ex berbis, nsetalis', dapi. dibussextrabentesSpirzai,aquule inffar Quin | tam cffentiam vzcasz : quod omnibns. quae tuor Elementi fubrtimr effentiafit, Nonautem dpa Aqua; (quatenus aqua eit,) fed inhabitans. 1i via illa creature litus ,à qua extracfa eii, "UB, Dua eim nequeat omini feparari à Mae, teria tn fubtilillla Materie forma , affervatur. Quam tenaciter enim Spiritus Materia inhae veatfabfinem Cap p € 10. docebitur, ; lL Movercíce & agitareper omnem Ma- teriam,ad con(ervandam eam, Hincefis. qued Vacuumuon detür in Mum» Wo, Omnia enim corpora , etiam fubtilifimas, (Aqua, ér Ether,) Spiritu hec dotata ,conti- — uitate (y continuitate gaudent, Sicut enim A». trinal mnm vlt fecari,ita Aqua , Aer , im Mun. Ld

Dt'vifib. Mundi Principiis. 3t ws ipfe s adnante omia in illo Spiritu illa U- iiverfali qui etiam divulfione Fat? (ut im Anis smalium vulneribus,n A3ue diffotFione m. Ag« à difploffone videre e3,) rurfus coire facit Mas zeriam. 2. quód mmi creatura ablato abed. Spi- vituspurrefcat.(ut fo? Vino [ritum Vini extra- Jasyvelex Herba fpiritum evaporare frnas Ce.) confervato autem Brita confevuetur , im me, | dior reddatur, Exempligr. Vinum in Fafe ali-. quo folido fub Terrá aut Quá, vel centenos am, nas feruatum femper. generofius ft, inbabitante, b agitante fefé in Mo fpiritu seda, ratione Mates viam femper magis Jubigente, magii, d cruditae tibus depurante, HL... Cuftodire Ideas (feu Formas )rerum particulares.

Unum enim idemá, Spirito Umvverfi in multas poftea particularitates,juffu Dei , diduéftus e5i ». ut nempt alius jam fit fBiritue "que , alius [piri Ue Terre, alius Metaliyalius Plante ,adius Anis malis ee,e quidein quelibet genererur fas vao. vie [Jecies. Quod igitur 2 femme Tritici nan na

Jeatu Pifumiymuità wings Jaglans , aut Avis. 6. id à ffiritu Tririci es ,qui femini fnele fus, pro natura fud fibi Formar corpus. Aleedem, up

» PHYSICJE Cap. M.

Tu est Nature limitum cuffodis. Exemp. gr. Equus in. montis molem excrefcat, autin Feli parvitate fubfifl at.

1V. Formare fibi corpora;pro ufu futurà- rumoperationum;

Exernp. gr. fpiritus Cami y Jfemini ejui in- €lufus,cum fetum incipit formare , non formel ei alasaut pinna, aut manus eec. Quia menrü illis nonindiget : Sedpedes quatuor, e membrà eateraye0 modo ut apta fint adid,ad quod deffi- mantur. IN empi,quia Canes alii funt ad dedr- etasyalii ad cuflodiendas domos, vel greges , alii ad venationem ; C quidem *vel leporum y vel 4* prorumyvelavium aguaticarum Cc ( prout La uirum fpiritus Animalium commiftuit Creator ut alia eum aliis [ympathliam vel antipathiam Babeant. ) lnicuió, tllorum jpiritusfuus Corpus jfi fuo aptum fartnat.. Undbe fülocreaturarum dnfpeiiuyumitecuju:d ufum collini poffe docti ex* Sflimant : quia Signaturam fuam qualibet cred" 1974 fecuma fert.

DE LUuCIS NATURA. l. Primeva Lux nibil fuit aliud quàm Íplendor, feu Flamma ingens, in Ma- 'eriam tenebricofam immiífa ad cam redden-

De vi(ib. Mundi principiis. 3 | reddendam Vi(ibilem,& in Formam divili- | bilem.

Nam in lingua primigeuiá Lux & gni

ejusdem appellationis [unt y ie ww: Unde e Latinum verbum, U RO, Et veró Celi Lux, reverà € lucet (br urit feu calefacit, IL Luci Deus indidit Vim triplicem :i, Spargendi fe quoquó verfus, & illuminandi omnia.2. Movendi (ecum correptam Ma- teriam,flagrandó & lammando. 3. Calefa- ciendijatd; peridrarefaciendi & attenuan- di materiam.

Hecomnia noller quod, Ignis facit : quia nibil alisdefi, quam Lux ,in Materia inferiore accen[a.

Ill Motum veró fuum quüm Lux illa non poffet explicare fürfüm aut deorfum, (fermiaum enim mox inveniffet)egitfe , & ha- Genus agit, in gyrum : undé dierum ini- tium, IV. Etquiaexcitato Lucis motu Calore; materia in fublimi rarefcebar, coactz (int craffiorcs Materi partes deorfum ruere ; & in medio Univer(i fefe conglobare: quod Terre & Aqus initium fuit. ^| V. Lux

34 PHYSICA Cap.III.

V.. Luxigitur.ternà j]là virtute (uà ( Lami- me, Motu, (i Calore ) iotroduxicin Mundum Conrtrarictatem.

Luci enin oppefite funt. Tenebre; Moti, Lies; Catori , Frigus, Undé porrà pradierant alta cent raria, Humidum €. ficcum , Rarum D] Denfum,Grave c Leve ec. de quibt Cap. VL | ALuce igitur eft Difpofitio & orna: tustotius Mundi.

Et vifililitatis enim, Motás, d Calord sniciafons Lux est. Tolle de Mundo Lucem, & emnia in cbaosredibunt. Siemimnodlu ,abfen- ge Sole, omuia colores fuos farmaná, amittunis € hyemesob Solis mins vobuflam operationcim animalcula planted, emoriuntur,Terra veri waqua nihil nifi rigent : quid futurum [peras [] LuminariaCeli emntnb extinguantur € Prorfüs igitur omnia in Mundo vifibili funt & fiunt ex Materia , in Spiri/n y fedper Jgnem , fcu Lucem.

CAPUT III.

De rerum Motu, Qui Rerum Principis , videnda funt communia rerum | Acctdentia 5 qua funt ,

MotusjQualitas,& Mutatio. £x

Dererum Motu, E

Ex congre/fa etenim Principiorum Mun- di , primb produt. Matuss à motu , ualiras à qualitateyvaria iterumrerum Mütatto:qua Trié atfenus omnibus creatis infant ,ut patebit. I Motus eft Accidenscorporis, quo id'é locoin locum transfertur.

Dedlrina Motuum naturalium, quot [fmt € quomodo ffant clavis efl; adomnium natur a- Jium actionum ,intelligentiam z diligemtiféimà proimde obfervauda,

IL Datuseft rebus Motus,ob Generatio- nem;Actionem,& Tempus.

05 Generationem:nihil enim generari po- 1efl [ine compn[itiont : nec componi Jine coitiants neccoire [ime C Aota.

05 AGliones : nulla enim fme motu feri potest.

Ob Tempus : ut effet. durationis verum menfura. Tolleenim de Mundo Selem e Stel- Jac; nibil (cietur quidubiquamda : Casa , mutas Jfurda erunt omnia,

IIL Motus eít (implexvel compofitus.

IV. Motusfimplexeft,vel Spiritàs,vel Lu-

cis,vel Materiz.

V, MotusSpiritüs dicitur Agitatio » quà b Spiri-

35 PHYSICA Cap. IIL Spiritus in Materia fefe agitat ; informare eam querens.

(Necenim Spiritus uVous effet viuus , fi a- gitare fe, Materiamá, ad. fubigcndum quoqua mode tentare ,de[ineret, Hic Motus, Pr inetpi- wn efi generationis (y corruptionis rerum, Spi- vitus enim in omni re (carnes pome gráno » ient (c )agitando fe , emollit partes, ut. aut ntvam conciptat vitam aut evolet refs putrefíat,

VL Motus Lucis dicitur Diffufio,quà Lux & Calorin omnes partes fe diffundunt.

INecemim Igni ejfet gnis aut Calor Ca- dor fidiffundere fe,Ge Materiam colliquare , de« Jineret.. Ati ab hoc gnismotu, omnis Ma« teriz motusyoriginem trahit: a£reffante fene

fuum experientid, | Resenimera[fe C frigide, Lignum,Lapis,Glacies, (Fe motu per fe carentz quem tamen igne admoto , mox confequuhtur s utad oculum deman[lrari potest. Eflolebes «- quá plenus , cul admave ligna 5 ecce quieta 4- mnia! Sed accende ligna ,videbi mox motum, primb in Ligun,Flamma,Fume, Carbonum ac filientia : mox in Aqud primum evaporantes vhox fcfe eyrantestandem fervendo exfultante.

Sed remove rur[um ignem, ceffabit paulatim rar-

De rerum Motu. 32 ruv fum omi motus. Sic incorpore vivo ( Ani- snali fablato Caloremox ceffat uon folum mo- 115 fed Cr mobilitas ymembris rigeftentibus.Pra- dnde,quamuvis diverfi fint in Rebéts motus , Ori- go tamem ubi, eadem,Calor [eu Ignis : qui Mun- do inclufus y movetur circulariter: Im Acre ac- cenfas prout. fe ratione difpofita Materie, aut venti, Ese aut illuc evibrat 5 codntmali inclufur, prout eum phantafia impetus buc aut tlluc im-

ellit. VIL | Motus Materi octuplex eft; Expan- fionis, Contractionis, A gregationis , Sym- pathiz,ContinuitatisImpulfionis)Libratio- nis & Libertatis. uorum primi duo immediat ab Igne

fint : quatuor fequentes,ab alio Corpore : po[lre- mi duo 4 fe ipfo, fed mediante Univerfali Spiri- 14, Ouodfi videtur durum, exemplis mox li- quef et. VIL MotusExpanfionis eft, quo Mate- ria; calore rarefacta, ampliora quarens fpa- tia;ultró fefe dilatat.

Nec enim ravefatd am Materiam pofíibile eil eadem contineri fpatio : (ed tradit pars par.

tem,ut fe pandant,Cy in majorem oll. gant. (fphe- [t ram.

38 PHYSIC £ Cap. HT.

vam, Exemplum videbis, fi vefice porcine eut. tas faltem aliquot 42u& inlilles ,collad, ejus abu Jfricto fuper fornacem repanas, Extendetur €- pim ve[ica Ct intumefcet : quia aqua calore us. Vaporem ver[a ampliora queret [jatia.

1X. Morus Contractioniseít, quo Mate- xia per condenfationem. in, anguftius fpa- tium fe recipiens, contrahitur.

Exemp.gr. [i prediffam ve[icam de fare gacereponas yn locum frigidum : Vapor enirn in «quam redibit, velica detumefeet. Aut ff ln- zum indes igniscorrugari quod, ci contribi vi. debis: quia mollior ibus partibus igne extracfits aeliguum nece[[arió contvalütur : qudratiage f trabium Terrad, rime [cn ljatus fiunt.

.X.. Motus Aggregationis eft,cum Corpus adíuaconnaturalia fertur.

Exemp. gr. Flamma moffra furfum , Lapis deor(um, Flamma enin connaturalia yn (id efscorpora fabrilia) fentit in füblimi effe : La pit [ea (4d 9 grata ,) inffa bac. NB, Hunc Motum vulgo Naturalem "Vetant ,qui reliquas. dgnorant, Sedetfimaxime in. oculos incurrat, e validifümtu effe ac immutabilis videatur re- uer tamen [atis debili est 5 quoniam omnibus.

Jequene

[ Dererum Motu. 39 fequentibus cedit Cv nom miff ubi lii ceffant y fefe exerit : quod. diligenter: bae meditanti per fé patebit, Addam tamen hoc. Atramenti. gutta in chartam lapfa, votunditate fad fe fe tuetur - admove tamen calamum tintlum ,tn eundem guttam afilire videbis, Ecce non deorfum,(quo gravitata ratione pertinet fed fav fumstut fe ma- Jorifuo azgreget! í XL MotusSympathiz & Antiphathiz eft, quo corpus fimile à fimilitrahiturjà contra- rio fugatur.

Similitudo verà ila inhabitant Spiritás

e. Motus bic im. aliquibus corperibus adma- dum evidens est. (utin. Maguete qui ferrum ad fe rrabityaut ferro ipfe afit yin aliis langui-

dus C vix fenfililis (exemp. gr. in Lacie, cujus

fas à fevofis partibus paulatim [ecedit , [eg, in fammutatem collizir.)in quibusdam vvelus (iga- fus,nifi aliquá ratione vefoloatur, 1d apparet ».

3n E R E //quefacto ubi Metalla viignis abin-

"vicem parantur , vi autem Sympathia HAUPT guodá, fno fimili (plumbum ,plumha , argentum. argento) [e congregata im peculiarem cenfluit

Tecum, A4 X1

409 PHYSICAE Cap. III. XIL Motus Continuitatis eft, quo Mate: ria Maicriam fequitur , difcontinuitatis fu- gà Ut,cum filula und partem Aquam mer-

y^ Aérem f[uctu attrahis, qua Aérem , licet fur- fum fe^ fequetur. Dixumusenimante Mundum ut Animal fecari nolle , adunante omnia fpirim Vive, XUL. Motus Impul(ionis(feu Ceffionis) €(b,quo Materia Materie urgenti cedit.

ic Aqua venienti defuper lapidi «edit ,ut mergi poffit; fic Lapis manui, eum trudenti. Crt. Penetrari enim Corpus non patitur , mavult ce- deresfipotefl, $i non. poteid totum, cedunt par- Tes: ut inomnifractione , contufione , rRpLurd, tríturá, fc ffovd, feriidemus, Cedit enim ulió, debitius vvalidiori. X!V. Motus Librationis eft, quopartes; utin Toto recté collocentur ; huc illuc fe vibrant.

Ut cm [latera mado bue mado illuc fà agitit* XV, MotusLibertatis €flquo corpus, aut ejus pars. per vim loco (uo mota,(nectamen avulía )eodem redit.

Uty^um Aphoris ramus vi iIrflexus, e rur fm dim/ffas,adpofituram faam Fé recipit, | $che*

CMGSFRERIONN

^

Dererum Motu,

Est igitur. 4

Moti

Spiritür

Luce

Schema Motium, ] Agitationis, ;

; qui diatur Motu

j | Diffufionis,

[ Expanfionis,

f. Agne , b dicitur Mortis 3

| | Contra&ionis.

occultam vim , Sympathiz,

kxem;

o

l [ Í connaturalitatem, A gare gationis;

1 | trabente,

4 tliquacerpered — per | connexionem, Continuitatis.-

| Leradente féwimpelenze , Ympulfionis,

Ue ifo, (ur rbi beni ft) Motra

SLibrationis, Qibertatis,

42. PHYSICA Cap. IIl.

Exemplum omnium horum Motuum in uaxesssfmi formatione.

Primüm (piritusagitalat fe fuper aquas, M» 14 ^ gitationis. Tz Lux Imm;ffa ,penctrabat QUÁJuÁ verfum Materiam , motu Diffufionis. Mox materia in ublimiqua Lux tranfibit,cale- J'icta cv ravefadda , dilatabat fe potu Difpan- fionis ; deorfum vero fe coagulabat motu Con- traclionis. Ez celligehant fe omnes fubtiliore pertes farfumyera[tores deorfum,muiu Aggre gationis & Sympathia: (eceultior ezim Sym pathia & Xdntipathia post demum Rebus indit4 fuit.) & quocund, pars materie fe agebat , alit £oncemitabantur , motu. Continuitatisz ew// stparuebat im alias, illo cedebant , motu Im po- fionis.Librabant verà fe craftorespartes, Cal vem defuper urgentemfugientes eirca centrum, wd, adexatia glabofitatem- metu Librationis. Libertatis morus ibi nullus fuit quia nulla ex- zeraa violentia qua ordine aliquid proturbarcto fer.

Exemplum eorundem motuum in

ecu In homine (C omni animali)Cibu: ventricu-

doim/[fus,per incale[cemtiam calefin ; Hic ben AM ca f ^o ded

"xd -

Dererum Motu, 44

les motum -"Expan(ionis, Tu» per Motum Sympathiz artrafit fibi quodttet membrum, profuturs : Per motum ver Antipathiz /uper- flua tanquam fbi inurilia C noxia , pelluntur forás, Tam [anguis equaliter fuvfu eh deor- fem tati corpari diflribuitur,per motum Libras tionis. Membri vero aftmtlatus condenfatum , ut frat caro, membrama,os bc. per motum Con, tractionis. Deni Atr in rejliratione baufTus e redditussoflendit motum Continuitatis , & Contiguitatis.(Cumenim Pulmo diflenditur, cér (ne detur vacuum )inereditur s cum erà fe Pulmocantrahit , A cedit.) Motus Viberta- tis apparebit; [Fcutem tuam compris vel at- tralas : quamiprimitrm enim manum auferes illa «d fitum [uum redibit. Morus deni, Aggrega- tioniserit/f alicunde decida: :fereris eaim ver- fée Terram,tangaam ipfe quod, panduseb Terra. XVI. Si Motus complicantur, vel auget alteralterius vires,vel impedit. Priorisexemplum habebu fidapidem T: er YAVA verfus jaciqa z Hic enirn motus Aggregatios nit C motts 4mpulfionis junguntur. Pofferia- vi, fW lapidem Calum werfus jacias: Hic enim

potus Impnulfiamsycum motu Aggregationts pu« gnat;

44 PHYSICA Cap. IV, quate fit lucta, vineitá, tandem fartiar deli.

Dierer, naturalis aceefforium. XVII. Motus compofitus eft'in creatu. ris animatiscum fe (uà [ponte de locoin]o- cum transferünt, INempà Aves volandospi[res matando bt- Jie currendusde quibus , quomodo fimguls fiant "Videbimus Cap. ro. | Motum item Compofitum vocant Pbyfici, trn es totaliter mutatur , ad e[fe ,velad sn e[fe;vel ad aliter effe , etramfi im eodem perfifra loco. Scd mobi bac dicuntur. Mutationes,pett- liari Capite, tertie ab binc, traitanda, CAPU T IV. Dererum Qualitatibus, P Er variumiflum Motumyvari? Materia cum fpiritu e Luce, permifcetur;perá, variam nio domemyvarie prodeunt Qalitatesquod hae: rti Talis Ma talis, aliatterum talit vel talis ,dicatut € fit:quod jam fpeculandum ell.Sumt auiz ejut- modi T alitates vel, QDualitatesquedam genera- Jesomnibus corporibus commanes;alie [eciale tertis folio creaturis proprie, Mfla bie expl tanda fant fomnl c femel, Ha poffed fuis foci 1. Que

Dererum Qualitatibus. 4$ Ll. Qualias eft Accidens corporis, per quod unumquodd; tale vel tale dicitur. IL Qualitatesinfünt omni Corpori , tam intangibili, preumgtico, & volatili; quam craífo,rangibili,& fixo. Efl enim corptu (ut Cap.rr.im defcriptione Materia, Apher. 4.6 Spiritás Apher. 1.VIdimut,)

Intangibile y féu volatile , quod c Paeu- | maticum vacant,ut Spiritus, Aér. Aqua, 6 emnia flui- T 4 das. | Tangiliie , nemp? 5 MIO rb. L fiffentia s,

Fi igitur omnibus Qualitates , quas expli- tabimus communes erunt. Poterit enim , C de Lapide, c de Aqua, C de Are, Ch inclufo Cor- pori $piritu,dici pinguem efft aut crudum; ca- didum aut ffigidum bumidum aut [iccum ,ra- fum aut den fum (rc.

lIL Qualitates funt,omnium in Corpo- ribusFormarum fundamentum.

Ut enim Animal à Lapide, Lapis à Ligne» Lt- &nH à Glacie differat ,Forma facit; Farmavverae qualitatibus eonffttuitur. Ergü Qualiter De-

Virina fum utilitatis eif , Qo Naturalis fier pH

vel

46 PHYSICA Cap.lV.

tie qua] ba/'s ; qua quia mire 7? fuit ba&tent ralfata mancum fuit Qj» aueó obfeurum Ple ces Lumen.

IV. Quilitas eft;vel Intrinfeca & subflan. tifica, vel Extrin(eca & Accidentalis. De Quilitatibus Subflantificis, Sulphure, Sale & Mer- curio,

V. QualitasSubftantifica,é prima Princi piorum mi(tionc orta;eít triplex Aquofítas ] E RN

Oleofitas i $Sulphur — [wecami,

xxl My PN eu Sy. Sal j

AN. 1. Flaunt bec immediate & combination p amorum Principiorun.

Ignis uw » e

"DnHdTInDS

Spiritus —— —. Materia, : MERCURIUS. M

Dererum Qualitatis, 4? lit enimin principia Spiritus Materie copjun- hue produxit Aquarum agitationem ; frc Mer- curius 24 ziff agitatio 6525 primum fluidum , quod, figi BOHP2ICSI , nec termino contineri, Et SAL,f cus eii catidu. 4, incerruptibila, prer- fus nt Spiritus Cj Igni: Igne canfervatur, Aquá fe Mercurio Zffiviturym flammam vero non alit , necinfumum,quia (jirituofifüma Creatu- 7a , C plane incorruptibilis,

SULPHUR verzquid aif Materia Igni permixta? Cur enim flammá gaudet ,ntfi quia fimilis Nature ? Eflg, in. compofiis primum

Combuflibite , feu ir flammabile. N. 2. Cave autem intelligas vulgaria noflra fof- fília Sil, Su phur, c Mercuriumy(feu Arzentum JviOum.) . Hec epim fünt corpara mixta : nempi,ter- 74 falfa ,terra Sulpburea,aqua Mercurialis. (1.6, Junt materia inquá Sal, Sulphur , C Sprademi- nantur ,adjuntin tamen alitisnam Q7 Sal ba&et partes inflammabiles, c Sulphur aliquid aliis aliquid etiam cAMercurii : à potioriautem fft de. mominatio,) des

Ille "Qualitates ut in fe fant , uideri non

poffint, mifi smagipatione,- Infant eina XE Mi

48 PHYSICAE Cap. IV. Bue,ut Cbymici adaculum demonflrant : quippi, qui ex omm Ligno, Lapide Pye.extrahunt partt erudas ey equofas:alias item, pingues e Oleufait € quod [aper esl, Salesl, i, eimi. Sic Cb Li- 4t oremyalium c[fc Mereuriofumy(ut Aqua vul. gana phlegma 2)elium Sulphureum,( ut Olt- um; c Spiritus vini :)alium Salfum £f acrem, (ri aqua feris )res ipfa loqutur, Fapores quof, Alios cradosalios pingues alios ares effe expe vimar in membrorum fInporibus dr. doloribus, VI. Qualizates intrinfecusproduxitDeus, ut fubftantia cujusd; corporis conftitui pof fet. Erenim [fluerem coi- E

$ | | tion? , éru- | mia

ditatem. bilitatem. Sulphur | denter? ,coa-

J row Sp bflimali- "em , pin. 1 ditatem. ruht

Sal | | eie d | dn corrupti E dearitiem ; bilitatem.

———— e in

LN

l fagibilita-

tm Merci

Dererum Qualitalibus. 49 Mercurium dare fluorum & facilem Máté- rie coitionemyparet ex Argento vive,quod ob Mercurii predominantiam » fluidiffmum esl; ut etiam [iffi C frei non patiatur, Idem ver) erudifmum e&.nec accendi aut comburi potesi: quin [i urgeas ine, evolat in Abrem.

A Sulphureveró , tanquam g'utine; corporum cóagulationem effe , izze parer, "od [iced , folidis , e compattis piss imfie olei, quàm bumidi : item ,quod cinis ( poit. abfum- puiumtgime Sulplur) agna affusá in maffam non coit,aleo aut pimgu coi. Cbymiciueyo ex omni Lapide oleum extrahunt remanente folüm ciné" ve, umlá fibi parte amplius cobareuie, Salem autem Confiflentiam dare; pa- Tet ex Animalium ofübus , à quibus merum Sal extrabunt C bymici. Omniattemg, denfa , mul- Tum poii fe cinerem,(i. e. Salem;)relmguumt.

,í Megnojeitur confilia Deuisbas tres Quas litates in covporibus. contemperevit, Nam fé Mercurius a/e/fer, Materia jad rerum genera tionem non conflueret :f(Sal nibil, poffet canlfte- rent frei:fi Sulphur , confiffeptia ejfet vieen- 74 , 5 diffipabilis zamem. Deniá, y Sulphur Ligne alis quibidam materisi, roh ine[feh

E ullum

$o PHYSICAE Cap. IV.

nullum babere poffemus lpuem in Terra , preter Jelarem.( uon yoffer enim quicquam accendi j

€ tunc quantos defeddus, pateretar "vita humd-

na? *

DeCorporum Qualitatibus Ac- i cidentariis,feu Extrinlecis. — Hec de Qualitatibusfobflantifuti : Accidemas vie fequuntur, A VII. Qualitas Accidentalis eft, vel Mani- fefta,vel Occulta. VLL Manifefta Qualitas eft; qua Sen(ü percipipoteft;ideó Senfualis dicenda. Ut, Caler, Frigue, Mollies, Aflerétas C6 IX. Occulta Qualitaseft, qua folà Fxpe- rientià innotefcit;i. e. effectu fuo, (ur ferri amor in Magnete Cc.) ideod; Infenfilis dici- tur, à AOManifeffe provenimmt , à diverfa Elemen- terum Qualitatum fubflantifiarum tempte raturd : Occult, à peculiari cujmd, creaturA. Wpir itus innenediati, n X. SenfualisQualitas pro fenfüum nume* ro;quintuplex eft; Vifibilis,Audibilis,Olfae. &ilis,Guftatilis, Tangibilis : five, Color, $0-

nus, Odor,Sapor;Tangor. 3 /]

Derernm Qualitatibus, 5& We offendat infülensvuox Tangar; dotfri- ha cansá fifa eil C» apalegia admittit, Sie- niv dicimus? Calto,Calor;? Colo,Color;a $a pie,Sapor;ab Amo,A mors Fluo ; Fluor; Li- quo,Liquor; Tremo;Tremor;z Clango;Clan- gor;ab Ange, Angorsquid ví c 2 Tango TAN- GOR? DE QUALITATE TAN: GIBILI. XL Tangibilis Qualitss(/fve Tangor eft partium Materiz in corpore talis vel talis pofitura. : XIIL EjusSyzygixfeptém funt. Eft enim omnecorpus,quoad Tactum 1. Rarum vel Denfüm.z.Humidum vel Siccum. j, Molle Vel Durum. 4, Flexile vel Rigiduin. y. Live vel Afperum.o,Leve vel Grave. 7. Calidut velFrigidüm. De quibus fingulis »quid fiut, e» quemode ffantyeccurat? videndum. XIIL Raritas;e(t attenuotz Materiz pet majora fpatia extenfio:Denfitas contrà,Ma- terizinunum ardor compreffio.

Omnis etim Terras Aquas ir, Spiritus Dai m

$x PHYSICA Cap. IV.

Jam Rarior jam Denfior esi. Notandum autem tm den[um corpus non dari, ut mon Jabeatt men poras , quamvis infénfiles.. Apparet id in ligneis Cr teflaceis non glatinatis, vafis que i| queres tran|[Judant : item, in Legend plumba aquárcpletaqua fi malleis aut ovculari compri matur,aquam delicarifumi roris inflar exfudat, XIV. Humiditas(Humor)e(t partium cor poris Liquiditas atq; per invicem penetra biliras : Siccitas é contr partium corpori confitentia & impenetrabilitas. | Sic glcbaytalere vel frigore compact t,7tr- raliccacH : Lutumtverbest Terra humidi. 4 qua eft. bumidus liquor : Glacies verb es? [its qua dc. XV. Mollities, et Materie fübhumidt conftitutio, tactui facilé cedens: Duriti Materia exficcatio,tactui non cedens. | Sie Lapis ejt Durus ved Mollis Aqua ite» Spiritus, Aer. erc. XVL Hexilitaseft Materiz humido ghi tinecompactio,ut fe flecti patiatur; Rigor Materia ficco glutine coagulatio,ut non fie €latur,fed frangatur. . 1 Sic Ferrum rigidum est, cbalybs Flexili. | $it

De rerum Qualitatibus, E Sic lignum aliud Flexile,aliud Rigidum.efc.Sed aeta, Flexileetiam Lentum dici Rigtdum Fra- gie. XVIL..— Leve;e(t quod partium zqualita- te Tactum placide afficit : Afperum. quod partium inzqualitare Tatum diftrahit, & vellicat. IC In liquidis Leve dicitur leme, Afperum acre 5 Sic Marmor rude Afperum est y politum , Leve. Aqua Affera eit , Oleum Lene, Ventus vehe- mens € frigidus, eR Afper feu Acer Anva tepi- da Lenis efl, Sie incorpore noftra, Humores,Va- pores, Spiritus, Lenes vel Acres dicuntur, XVIIL — Levitas, e(t corporis ob Rarita- tem & Spirituofitatem furfum feftinatio: Gravitas;corporis denfi deorfum propenfio: ut illud inFlammá;& omni exhalatione;hoc in Aqua & Terra, apparet. NB. 1, Motus bic furfum e deorfum , quomodo pereonforti feu connaturalium amorem fiat, di- éf]nm esi Cap.s.

2, Inequalitas Gravitatifeuponderofita- tile] ab inequali Materie condenfitione, Qua enim plus Materiecarpori incest , eà phu ponae- tat :ut;Lapis plusquam Lignum ,Metalla plus-

D? quam

54 PHYSICAE Cop. IV.

guam Lapides, C in his maxim Aurum Ar. gentun vivum,c Plumbum, quia compadt fi- Pha, Corpora,

QUIS her amnia eravia deprebenditur mu. ximi ponderis effe Aurum y minimi Spiritus V» ni[eu vinum fablimaturm. Prapertiorverà Qui. titatis inter bc duo deprehenditur non excede. Te rationem at, partium: ita emp ut Aui QU'tanna guttas 21, de [Birisu vini mom prapt» deret.

XIX. Calor,eft minutiffimarum materiz partium motusin fe reverberatus, millena- rum cufpidum inflar ta&um penetrans & l:cerans ; Frigus vcró,, eft motus partium fe (e contrahentium.

NB, 1.Calorem C Frigu Motus ejf, non ue Jitates ffxas patet : v. quia mullum bie apud nis datur corpue perpetui Galidum aub Frigidum, ficut datur Rarum e Denfam,Humidum c fi ci eres Sedprout quid incalefcit ac reffigefcit i quod à Motu fit .2, quia fenfus ipfe teflatur in adv fione cutetn & membra penetravi ac drftrahi, if Frigore verb obturari ef conffringi : Ergà Mr Tuseil. 2. quia quicquid faepius incalefcit , (4t dum Metallum tam mile quam pandere dim

nuits

Dererum Qualitatibus. $5 nuitur denec e abfümatar : J4 verà unde , nift quia Calor. mille atamas ejacelaude Materiam atterit é imminuii ?

1n Dicitur vero Motus Partitm , C quidem in fereuerberatus. Nam quod movetur. fecua- dum totum , C direstà (nonreflexe,) non inca- defcit sut Ventui, Aud volens € c. Sed quad ma- etar cum reuetberatiane ,[éu alteratione. ce- derisut fa im. Repereufüone Lucis in corporum dteratá Collifior ein Attritu,Friékiome. etc.

r1: Diflinguendum verbefinter Calidum, Calefactivum,e* Calefactile, Calidum feu Calcfa&tum e, qued afa. calet ta] mi, ad- urit : ut Flamma,Candens ferrum ,fervens 4- quayvela£r. (qui € ipfe (arentifimum fufeipit calorem.)ctc. NB Summé Calidum ,^fer e- mnia nobis neta, e$t [gnis lummé Frigidum, mon babemus nifi Glaciem 5 qua tamen Frigoris grada. Calorá in [gne gradut opponi longifime mon poteit.

Calefactivum eft,qwod Calorem excitare po- 2e[lut, Motus, quacung, Motum cierepoffunts, meinpà Ignis, y Piper ac omnia Acria C Amara intrà corp us a([urnpta, Motus emim 4b Igne e[l € Ignis À Motu Cr ab uirod, Calor, Nam Jgnis

D4 gon

$6 PHYSIC/E Cap 1 V. monpetesi non moveri, (aUis mox. peces jta Motus son potefi mun djgne[rerestt ex alli Filice , Cr attrito diutius digno patet. Utrumá, dgitur Calefatevum eil ; Sed Jgmá preteved ca- lida acu, Calefat]iva vnlgo Calida poten- tià , vocant.

Calefactilee, quodfacil? calefferi pa- Teilsut A?r, C pofl Aérem pinguia (Oleum yBu- Tyrum :) Tum Lienas detde Aqua, In bi & mim quia partes funt rariéres , Facilius comma Ventür ad. agitationem. Lapides e. Metals, quia materiam babent compabtam , mon facil ealorer admittunt s fed adrriffum retinent dine. tis quia obporos anguffes von facil? exbalart potesi, Atá, bec caufa eit , quod omnia minitit particulis confHantiayut Plurne, Pelles pilofa , omnia villefa (imb 6$ pulveres quicumá) Cal vem aut vetinent [emper ( acitatiume quddum dnclufi Adris aut cert? fufcipiunt facil» excitat fülum à sorpere vivo tran/Biratione 4liguá.

1p. Notandumetiam,omnes bas Quatitates Tacfiles, de eodem Corpore divers. dici mempà ropter atteriu corpori refpectum ut Aquae fhetfu Aeris denfum eft corpus e grave ; repe GuTer2 vel Lapidis, aram P leve. Imb et prepter tatum, fie vcl fie predifpofitum , aliter RE i AIL |

Dererum Qualitatibus. 5 etá, aliter videtursFxemp.gr.Aqua tepida calz- ti manui videtur fiigida, frigemti calida,

v. Obfervandus etiam drverfus Calora effe- pre Objedli diverfitate. [... [Sulphureà, quam accendit, in

X flammam vertit, & furfum

R4 rapit. | *i | Mercuriali : quam rareficit , 1 € expandit,utin Aquarum | evaporatione videre eii : i-

Effectus | temá, deiecatione feu arefam Caloris | ione Terre , Ligni, cin perpe- quibus quicquid eft humidi 1444 eft | e liquidi, calore in Acrem itte. i |. vertitur €f evaporat. Huatio: glutinofas, feu fülphureas, Sed ali | cogit eas lig cefcere s ut im zr in Sela , Cera , Metallis Gc.

Mate- ] videre ef?

Tia | Confi-4 Cinereas five (alfas, cogit e- fete; wi conden [ari per Jumidi queff| — deficcationem: aut fÍ ma-

gii urgeat » eria rumpis

at Lignum, Glebam, Late us | rem.& c. (atd ita Indura- ! [|

tio Caloris effectus efi per uicidens,) D; Dc

58 PHYSIC/Z Cap. IV. De Saporibus. XX. Qualitas Guftatilis diciturSaporjqui eft Qualiratum primarum , per Calidum & Vies contemperatio. [Tempe-) [ Dulcedinem, Sulphur gatum V dut i dts ^ | Amarorem. | Rad [|

Nas fid, nem.

1 Combu- Acredi- | fus . nem. Frige- Acedi- | omnium. ini S ES nem. | enim bo- pn medio- p rH. mor eniter, Acerbi- || dacitat, Sale ar»

Frige- taté & E eoa guit.

| S Ime, [ tatem,

Mpparet igitur und? Herbs, Fructibus, Anima Jum partibus, Mineralibuts, fapores2 à diffu- fs mempzubig, SalecSulphure, de quibus un&- quad, creaturaplus aut minus forbet, pro Natu vá fui. perfe infipidus eit (ut inpituita nota-

guias) fed per illum, ut C» varios Galoris é Fri gor

Dé rerum Qualitatibus: $9

garis gradusst[Ha diluuntur at magis. Au! mina duicta s amara, falfa Gc. fimt.

De Odoribus,

XXL Qualitas olfa&tilis, Odor dicitur; qui eft Saporis tenuiffima exhalatio.

^ Maegütamen Sulphurea,quàm Salfe, Oda. vem emittunt, Magts iteya. Caltda quia Calor attenuat Corin auras [parait, Hine Horti C» My. vothecia.quo magis dér calet, eó magis ffagrant; fed € quà magi fragrant,eb citius exolejcunt , exbalatá fenfim odoriferá illà fulphureá qualis t4te.

De Sonis.

XXE. - Qualitasaudibilis dicitur Sonus qui eft Aris acriter percu(fi illura, quaquà ver(us diffluens.

Non amis Aéris msotus dat fonum, fed Ma" 105 quo Ar celeriter [cbuditur C finditur. ER autem Senus acutus vel obtu[uus s arat us vel in- gratus prout corpus Aérea percutiens, cut nma velobtufums Lave vel Afperum » fuerit.

Species foni. Naturales funt : Tinnitus, Airis per acutum aliquid flantis Murmur, 4»

6o PHYSICA Cap. IV,

que labentia: Tonitru Fu/pinis ; Strepitusyf2: liorum; Boatus ve] Mugitus, Zozs ; Rugitus ; Leonm; Sibilus , Serpeptmm : aliarum, ani- tmantium Voces.

De Coloribus.

XXIII Qualitasvifibilis,Color dicitur: quie(tdiver(imodé in corporum fuperficie receptum , & oppofitis tenebris tempera- tum,lumen;ut Albedo,Nigredo, Viror &c. Obfer. 1, Colaremnibil. efft in fe, fed à re- bus diver(imod? vefilientem (ucem s patet s n. -Quiaut fine Luce nom videtur yita nec ulle alio fenfu aut Ratione, aliquid effe deprehenditur mec eit igitur, 2. quía Colores equé ut. Lux per A- vem [efe diffundunt , in, omniam fpettantium culos incurrunt. Diffufivum antem motum Lucis effe proprium, vidimms ante. Ergà Coler nibilrevera eWyuift diverfis verum faperficiebus diversà tinéfa Lux, 3. quia in dddem Materia aliter ard, aliterveflexa Lüx,aliorará, alios pro- ducit colores, Videmus td (ex. gr-)im Nube,que | dn fe ipfa fibi fimilis.apparet tarnen nobis jam al- Bicansjam nigricuns jam rutila , pro nt luci op- ponitur, 1demim iride (qua nibil eilymifi Nabis in

De'rerum Qualitatibus. [7] dn minutifmas Aqua guttas vefolutio) videmus alorem Flvum;V iridem,Flammeumy,d" Ceru- Jeum : [icut € in Crifallinoprifemate luci obver- fóspatet : que prorfus offendunt, Colorem zi/il ejfe nift à dvverfa Lucis incidentia diver fam e- jus tindiuram. Tranfitorii veri ibi( in Iride & virro)funt Caleres, quia Materia ipfa fluxa , c dicphana : in corporibus fixis figuntur etiam Co^ lores;fed modo Dea magis quam nobis cognito,

Obf. 2, A Colorum vero rezeptibilitate ,cor« pui dicitur Pellucidum, ve/ Opacum, Pellu. cidum (7ranfjarens,C Diaphamum eft; quod Lumen tranfmitiit,ideod, nec coloratursnec vis detur,ut , AUri C ex parte Aqua ,Fitrum ,Cry- flallum, Adamas Cc. Acrem mon colerari,id e? Luce nontingi, patet im conclavi undid, elaufo » fiiper rimam radium Solis immittas, bie enim zetumquidem Conclave tran[ibit , nan appare- lit tamenynifi in oppefit pariete velpavimenta: aut fFwanumaliudvé denfum esi :aut,

Jipulvere excitato atomi ejus quantitati ut Ls- cem refletere pofintvolitent,) Opacume 5, , qued Lumen non trarfmnittit fedreflettir ideo 4 coloratur Cj videtur : ut,Terra, Lignnm,Lapis,

Gemme, Cr Aqua colorata: ati, hoc à bus ; s

62 — PHYSICAE Cap. IV. Opacoreflexum Inmen, proprie Color di: citur:Cujns fex fant Species Albédo, Flavedoy Viror ,Rubedo,Cxruleitas ;Nigredo, Albedo,es Lumen propiafuá fecie vefiliens, Flavedo,ef? Lumen pim ulá valigime tinci. Viror,ef? Lumen mediá ef gratifima Luci € Tenchrarum temperatura : Rubedo;e La»;en magis ad Tenebras vere enr. v.- Caruleitas;eZ Zu»ren plusquam femitene- bricofum. k

Nigredo eni eH Tuminis ob tenelricofam i

fuperficiem nanrepeyeufrio. —— Quilibet ifle Color babet fab fe diverfos evadus wc fpecies pra varid cum aliis Temperatura:quo Opticorum c Pictorum feeuationi relin- guimns, XXIV. Supere(t Qualitas, qui duplici fen(ü percipitur, Tactu & Vifu,nemp&Frod- xA;quàcorpusallod Rotundum elt; aliud Oblongutm,aliud Quadratum &c. Sed ujur eonf[ideratio Mayhematicis refignatur.

De Qualitate. Occulta: : XXV. Quálitas Occulra, eft.vis in aliud €orpusaliquid operandi, quod non nifi ef- fectu deprehenditur. Exemp.

De rerum Qualitatibus, 4$ Exemp.ar. Quod Magnes Ferrum tra- batiquod Venena zz corporiéus zibilnifi piri- Tumpetant C» extinétum cant qued. Antidota Venents tterumrefiflant ch adverfus ila Spiri- Tum muniant:quodquadam Herba Cerebroyalie Cordi alie Hepatipeculiariter profint,erfimilia, Hujusmodi Occnitas qualitates Deu peromnem IN aturam fparfit , c. potiori ex parte adbuc la- Tent, Proveniunt. autem immediat?à peculiari nniculg, Creature infufa Spiritu. Yam ,quem- admodum una eadem, Mundi Materia peri propter dtverfam texiuram, in Lapidibu , Me- vallas Phautis, dnimalibud, saffnitas ouafi figu- T45 patTa esfsita unus idemá, Spiritus Mundi per vVarigs (P [peciales, Deo notasyvirtutes im infimi. vas quafi forpias diduitius esl. Ab hi verü Occul- fü Pi rd Sympatbie (f Autipathie re- Tum propri oriuutur. CAPUT V. DeRerum Murtationibus;Genera- tione, Corruptione, &c.

Agnetem contrarietatibus, prefertim Calori C Fy dgoris (ba enim due qualitates maxim? Acliue funt ortum habent mutationts iMle,quibus omnia in Mundo fübjacent: quas nung

videbimus, I.Mu

64 PHYSICA Cap. V. J Mutatio, eft Accidens Corporis, quó Effe ejus variatur.

Se nem pé ves à non effe ad Effe tranfeat y Jrve ab Effe ad nomeffésfiue a fie effeyad aliter effe. 1L Onminia Corpora mutationibus obno- xia funt,

Ratio. Omnia componuntur ? Materia; Spiritu € Igne qua tria arto inter fe mifcen- qur perpetuo, Nam (y Materiares flexaest ac labilis e Spiritusinguietus femper fefe agitams € Calor (bid, à Luce & Motu excitatus)rerum Materiam arrodit yvellicat , difftabit. Ind in- quam eit, quàd nibilin eodem flatu permanere poffit diu omnia oriant uv , cvefeant, decrefcant » intereant vurfum, — Hine feriptura etiay; Ce- dosvelut veflimentum veterafcereyafferit , Pal. 102. V. 27.

1II Mutatio Rei,Effentialiseft vel Acci- dentalis.

IV. Effentialis Mutatio e(t,cum Res in- cipit effe;aut definit effe : illa dicitur Gene- ratio)hec Corruptio,

Exemp. gr. Nix cune ex Aqua formatur, generari , eum ru? fas in Aquam refülvitur , eer- eumpi dicitur, p .

V. Accie

Dé retum Mutationibis; 6; V. Accidentalis Rei mutatio eft , cum illa crefcit aut decrefcit, aut qualitatibus mutas turzillud dicitur Augmentatio; iftud Dimi- nutio;hoc Alteratio. (de quorum fingulis y quomodo fiant,videndum. )

DE RERUM GENERA TIONE.

VI. Generatio;eft Rei productio, ut quod non fuitelfe incipiat.

dta quotannt , imo quotidie per ommeri Naturam infinita generantur, VIL AdGenerationem tria requiruntur, SEMENMATRIX&CALOXRmoderatus;

Hec tria in generatione. «Animalium ; Plantarum, Metallorum,Lepidum,Meteororur denid mecef[aria funt, ut fuis locis videbitur. VIII Semen;ftMateriz portiuncula;ine clufumin fe habens Spiritum vits.

o Seien emm Corporeum eil, vifibi/es

ergomateriatum, Idem vero nift in fe continet Jiiritnm ejua [Deciei cujus [ewmen «fe debet Ed eil femen : per quid enim farmaretur ? 4deà fes thina é quibus [Divitus exbalavitynntilia funt a. germinandum, T IX- . Matixeft Locus, femini deponendo " E com.

66 PHYSICAE Cap..V. commodus, ucid virtatem fuam explicare poft. Y

Extra Locum nibilefl : extya verb come modum locum, nihil generatur quia actiones. Naruraimpediuuntur.. Commodus AUCH CD. rationiLocus eit , qui femini praebet, r. Situm znollem, 2. Circumclufiomemyne ( femini attenua-. To fTiritus evaporet, 5, afftuxura aliunde mate: via venas, IN B, Sunt autem quot. Generatio zes,tot Matrices, fiu Gremia : Meteororum Ma-. trix eil AeryLapidum,Metallorum , cf Planta-. 74, Tetra: Animalium , Uterus. " X. Caloreft excitatus in Semine Motus; qui Mareriatr ejus attenuatis; ut intume- fcendo expanderefe quaratfacit, Eenim occafione excitatus fpiritus;agitat fefe; at. tétuatas materia partes quafi difflansad " Naturae formam difponit.

Hic est omná Generation proceffus pere. petuus,nullusd, alius, Und) poft medum (Jub. Migeralium, Animalium Plantarum, dadfrina) za fad fonte patefeent. Olféroandum Lu nen, quadum aUffy Semine noftignempo Gramen. €Terray c Vermes 2 luto Lieno,Carne,putrefa 7 d fdidfirtumenyvi iru per ves ior

nbicur.

Pererum Mutationibus — ' 67 ubicumd, Materiam aptamstanquam Matricem, repperit, C à Calore adjuwvatur , mox aliquam novam Generatienem (quali novi Regm confH- 1utioném)molitur, Sine Calore autem (Solarif- n [it an igneuyan a cimalis interior nonvefert; modo teuiperatus fir) nulla Generatio effe parests quia Materia fine Calore praparari, emolimi, di- ducigmnpotefl, — |

DE RERUM ALUGMENTA- TIONE.

XL... Omnegeneratuin crefcit & fefe aug- mentàt, quantum poteft: idd; per Materiae attri tionem, &fibi affimilationem.

Ubicund, enim Generatio est ibi Caley eff (ubi Caler ibi JgnissCo ubi Ignis, ibi Pabuli in- digentia C attractio, Calor enim , quia femper Mareriepartes attenuat qua ex balat alias qui- bus fe falfentet quarit Cj attrahit : (ut in ardem- ze candelá fieri videmus:)attrac?a verà cf Cer« pori applicata Materie pars affumt paulatim eju formam eid afümilatur Cj fit idem. Calo- 75 €nim Vi,ex Heterogened frunt Homegened z Spiritu interim illius Corporis , etiam de Spiritu univerfl fibi attrabente Cb ita jJfe qued, multipli tante, Sie erefeuug Lapides, Miner& Plantas d2apimulia; Gc.

4-

68 PHYSICZE Cop. V.

DE DIMINUTIONE. XIL./— Quicquid crevit, crefcere aliquan. do definit,& decrefcere incipit: 1d; ob & per Materie arefactionem,

QC empé,quia Calor cami tréftemte Corpo- re auctus tenues ac pimgues eju partes paulatim abfumit folidasd, avcfacit : ut tandem materu affluenti afimulationem preft ndinan fint aptat id, propter glutinis defeclum, Flaccefett 1gur (j marcefcit Corpus tandemá, perit.

D& ALTERATIONE RERUM. XIL Nullum Corpus eafdem retinet femper Qualitates;fed eas mutat varie...

Exemp.gr. Lignum cum «crefcit. arum est & molle poffeà denfatur f duve[cit ,prafere 2im de[iccatum ; Fructus contra nature[iens ra^ refcit c mollefcit, Colorem ,Saperem , Odorem mutans, Eft enim Univer[i Lex , fubjacere via eifuudinibus quin C corruptioni, de quá fequia. zur. y

DE RERUM CORRUPTIONE. - XIV. OmneCorpus Corruptioni obno-

xium eft, í ra

De rerum. Mutationibus. 69 uia compofitum à Materia fluxa, Spiri- tud agitabilisqui;pro Caloris rmutationesdi[per- gipotesl, Cum igitur alterationesprebiberi no prfimi, nee interitus potest. At, bine forta[iis omne Materiiatum diitur C OkPus quafi Corrupus : quía Corre prion fubjectum. XV. Omnis Corruptio fit per Arefactio- nem;vel Putrefactionem.

(uon enim hic loquimur de Corruptione vielentá , qua fit per continul folutionem (ut citm aliquid confringitur , dilaceratur contri tuv comburitur ec.) fed de Corruptione Natu- vali, que ab intrà Rebu interium adfert ; Lane mullá rationeynifiper cAtrefadf ionem vel Putre- fsdhionem fievi, palàm ei.

XVL Arefactio,eft cüm Corpori affluxus Materiz negatur, Calord; inclufus abfum- pro humore proprio reliquas partes defic- cat,& indurattandemd; deferit. icarefiant Herba, Arbres Animalia e. XVI. Putrefactio,e(tcüm Spiritusà Cor- pore exhalat;partesd; Materia folvuntur, ac infuas heterogenias redeunt. : Tum enim Aqueacongregantur «d fe, (-

deoputrefaéta gravem [jargumt odorem:) Oleo- E3 fa

70 PHYSIC £ Cap. V. Ja ad fe (undh putrefatia femper umtf uofitatis s. Jiquid obttment,) Faces ad fe (umde canfu[fo ilu dnputrefitti , faporá teter eec. ) At dj, binc faci- eesirationem deprehendere,cur Frigus, Sal& Arefactio;Putredinem prohibeant. N«p? quod Frius Corporis poros obffruit ne Spiritut- fe partes egredi ey exhalare poffimt : LArefatla verb partibus tenuibus, quepurefieri po[int ex- Laufla fent: 4l. denid,, Materia partes intus ctn Mringat, C velut vinculis detineat ne b/are , d Spiritum emittere, pofint,. Facilàitem binc col- ligitar,cur Dura &Oleofa (int durabilia274/ nimirém Duramultum Salemsquiputrefaitit- nera prolibet,babenr; Humiditate verà( putre Jfadtionis irritamento defltuuntur, | Oleofaat- zem,qubd Spiritum benà alenda ae depulcenda | mon facile dimittant. (Scbum & Adeps putre- funt , quia poros laxos , ci nonnihil 4quofitat ii, Babent. ) 1 N8, Olfervandum tamen efz,non mollia ^ folio, Herbas Frutius, Carnes )putrefteri ; fed € durifüma Corpora, nemp? Lapides c Metal- Ja. Rubigoenim borum , nihit est nift interit- Tumpariium putredo, per poros fefe foras fpar- | gen. Yr Ae PA

XVI,

Dererum Mutationibus. zr XVIII Exdidtispatet; Mundum potentiá aternam effe.

Cum enm nec materie mica ulla perire , mec Spiritus fuffocari nec Lux extingui uec eo- rum quidquam extrà Mundum evolare , poffit s neceffed, babeant fimul effe , * fefe mutun per- meare » Qr in invicem agere, impofbile ef non nafci aliud ex alio , uel [ime fine. Qmninà enim verum eji vetus Phyficorum Axismas Unius Corruptio eft alterius Generatio. Ztafciicez Munde Arclitedli (ui aternitatem exprimentt,

CAPUT VI. DeElementis,Ethere, Acre, Aqua; Terr.

Qyootmpleri fumus hactenus Mundi genera- Jia;Principia semp?,cum communibus AC« cidentibus : Seqmantar jam. Rerum Species, qua ex lifdem Principi per varias gradus dedu- dle funt. Ubi primo. [Deculanda veniunt. Ete- mentasut qua. $ primo Principirum congre[fa couflituta,torius Mundani ordinis uelutà Bafes €? Cardines exiflunt. l. Elementum eft Corpusin Mundo pri- mium & maximum Neture fimplicis; 3 EA Cor-

!

» PHYSIC/E Cap. VI. Corpus;/é Subflantia, Duamvi epim, Materiam,Spiritum , Lucem »ettam fabflantias. appellavinus (cap. 2. ) eb; quod. Accidentia nom Juntsquiatamen nulla arum per fe & féparatim. exillit [ea alias Sub/Gantias Junctim confHitnunt;, meüorijure Elementa ci" qua fequuntur cream-. T4, fic votabuntur, Simplicis autem. Natura. dicitar BlementuwyrefetTu Subflantiarum fe quentium,que complicatas labente Naturas, ut "idebitur, E lL. Elementorum conftitutio facta eft per Lucem. d Luxenim Mundo dmnmiffa,Matu ef Clos ve füo Materie Mundane Chaos difeutere ail. Et cim fe ageret in gyrum(ut ej bactenus agit). depuravit Materiepartem, fubtilioremá, effecits, reliquo Materia neceffarià fe alibi conflipante c in denfiratem colligente ehe, j li. Elementa funtquatuor, Ether, Aéry: Aqua,Terra. 4deffqnatuor fant redatke rn formam Maz teria Mundane (prius enims inforyis erat ) fa- tlessavitatis ac denfitatis gradu potifüimum dif. fetentes..- Nota. Peripathetici: pro ZEthero lgaem füblunarem ponunt ; ZEthera verá:

Quin

De Elements, | 5» Quintam Effentiam nominant:$e2 Tgnis id Jublunaru puram purum figmentum e3; Celuna ipfi, tgned Jute inflructum es? fummum Muu- di Eleriertum yut pofl Scripturam Senfus ipfide- soonfvant, 3tquis fe bus moffris non expedier, fabrilioresd, demonffrationes taptalit , videa? CampantlimVerulamium, Tlomamá, Lydiae de NL «tsrá Cult Gc, Cy amitatem. Ariffarelici famenti agnoftet. IV. JEther,e(tpuriffima materiz Munda. na pars.per fuprema Mundi fpatia expanía, Diatiurvulgà Colum vifibile; c ftella; tütm: Ire per Gracorum errorem qui eum foli. de [ub[lantie,Cryflaltà inflar , effe credentes Jen. gius appellabant) FIN MAMENTUM fedmi- nis ad veritatem, Canvenientius Vost. ab He-. bres NR Nudes Lux dz dgnis (Quafi op ru Ve, Ignis furfum :)atá, ita ab urendo :ue Qv a- fie ab ai3u ardeo dicttur. Ardet enirn luce fpae- vam inextineuibilid qud e depuratur. Favet. BisHebr ee vocis notatio —— Q2 ex UN e CD. lgni C Aque. Natwra Cali ei?, Summe Li- quidum;volatile & calidum effe. : V. Aéreítmediocriter pura Materiz pars,

per inferiora Mundi fpatia. expanfa. 3 Es Tutte,

74 PHYSICA Cap. VI. Naturaejua eff Spirabile C quequa verfum Meabile efe, dox VL. Aquaeftcraffior Materie Mundang parsin fluorem redacta. Natura jus efl Fluidum effe, hume- €ans. VII. Terraeft craffifsima Materiz pars,ve- luti fzces & fedimentum infimo loco col- le&um. s Natura eiue e$? , Siccum effe &* Immo» ile. VIU. Elementa igitur funt eadem Mun: di Materia, denfitatis & raritatis gradu diftine da,

«Qua enimLux gyratür ibi Materia max- don? varefafa Qr. depurata ejt : fub boc evafe fíar:tum era[fa. € fluida s tandem im imo facet ( fedimentum eraffum. Mera igitur bic elf gradatio. Terra. enim nibil esi nifi incrafft- ?a Cr indurata Aqua: Aqua, nibil mft. incraffa* tus Aer: A?r,fubtilizata Aqua: Aqua eliquatà Terra.

Sed ab boc Denfitatis C Raritatis difiri- aint,alia oritur eorundem Elementorum dif- fcrentiawemp? — Y

(5 i oris

De. Elementis; P421 loris & Frigoris, Terra enim immota c8, A- qua mobilis(flaitat enims) A&r magis adhue (trac fundit eni fa buc ilucs) Ether mhil nifi zieves zar rapidifémi, c quidem perpetub, Cetlum i- zem propter morum perpetuum calet ( im ar- det))perpetuis Terra propter quiet? perpetuam, friget perpetuo : excepta, qua à faperveniente, calefli aut intus inclufosanescalefiit. IX.. Elementa untin feinvicem tranfmu« tabilia... Quia nemp? excitatus in Materia Calor , eam C expandere && conde fare potest, In A- qua fané eo Agro id evenire videmus quotidie, "Aquam enim evaparare y in Aérem verti, quis dgnorat e E vapore autem vicifumferi Aquam pluvia docent, Sed C in mauu noflrd mutatias mem ejufmadi procurare peffaviussvelin vvulga- vibus Alembici quibus Aqua antFina difillan- zur. Eflo Alembicus ab omni Materia "vacuus Solo Atrevepletus, Hujus tu prominenti oblon- go tubo apr dicaVitri Aliqued auguffioris eris, ne quid Acris ulld parteexfpirarepo[ut, dilgEter circa tubiingre[]urn circumlini: at j, mox fulje- o. Igne inclufam Mid ratione Ajremurge, & vareferi cogezvidebisBuvrubi dilatare fe 35 " e

76 PHYSICJE Cap. VI. liter nonpoffe fentier, in extremo , ead, feigidifi mo fui angulo, (id est in vitro , ) coagulatum iri je Aquam, | Videbis, inguamyvitrum iud udac Te Cr flare guttas in quas fe calefattus eir vare- J'atluiin Alembico Air contrudit, Sed remove Yanenneasdem, £uttas paulatim evanefcere » e 3 Aris formam redire videbis, X. Putabat Ariftoteles Elementa ad invi« €em in proportione effe decuplà;fed recen« tiores propé centuplam effe deprehendes runt,

Td cilyex una gutta Tevreyferi(per vavefus lionem) decem guias Aques dr ex una aqut decem Acris, Sed veritas po[lerioris affertiani demonffratu facilis est. flc. Sumat quis. Fefgam (Dovinam aut, porcinam)emundatamá, Olea in^ uwgat,ut obturentur pori ,ne der exjdirare qut. «t, Hujes colo ,( fed extrufó omni prius Ave), Allizet collum vitri aliéujtu exiguum 42u8 centefimá circiter portione, quantum ve[ica ca» pere poffet. Exponatur bac inffrumentum Cales - riintenfo, ( Solis autem H)pocaufht)ey apparebit «qud, Calore im. Atrem versa, totam oppletum sri veficam. Sed infer eandem abre. tumentes. qdficam feigari yuidelis eam (vvapere im aquam

TAf-

De Elementis. 2?

vürfam [e candenfaute)detumeftere iteyum.No- ta. Eidem centefima proportmyetiam feré inier Colores obfervatur. Namuna gutta Atramen- haut Rubrice, centum quitas Aque tingit , non cantrà : quia feilicet Nigredo denfitate Terram repre[entat y albedo raritate Celum. Sed za- men etiam hecpreportio variat y quia Aér ip fe jam denfior e erafftor jam varier C temuior eff. XL OmniumElementorum Materia ,ut ex atomis conflata eft, ita in atomos redigi- tur : quó fübtilioreft in fua malfa , eó (ubti- lius,

Ex gr. Terra C omne ficum ac durum, 3n pul'vifeulum. quafi indivifibilem redigitur , quiper cribrum colari potesi,non tamen pene- pare, Aqua ey colari & penetrare: Ex gr. per vafa teflacea Cr ltgneayima e» plumbea ut. Cap, 1F. Apherifmo X111. exemplum appufuimus, Mér Cr lgmis per denffora etiam corpora pene- trat it Calorper fornaces. : XIL Elementa , fünt quatuor maxima Mundi Corpora, € quibus alia generantur,

Minera Mundi Corpora , numero é fr. misivfinitasreverà ex Elementis componisvefo-

datio vflendit s corrupta euim in Elementa ve. 3 deunt.

p PHYSICAE Cap. V f, dennt. Pt fenfus docet. Omnia enim aliquid hd. dent À Terrá crafütieis sb Agua liquoris ab Aé- zesSpirit uofitatis s à Celo,.aloris, Et quiaumnia, que viuant,cx bis nutriuntur inde Elementa q«aft Alimenta , dicza Junt ut c Bobemi um Qv ober Sivení, XIIL Elemcntalis Materia pro denfita- ' tis&raritatisgradu locum in Mundo occu- pat. Terraenim irfemb quiefeie: buie faperná: 34t Aqun-fupey Aquam wolitat. Aer : tandemá, fuprema loco AEtber. Simule, fpectaculum vide- ufi Vitro infundas Lutupi, Aquam Vinum Kprefertim fablimatum) c Oleum: untimguodf, enim borum;qro NN tura fud locum 2ccipabit. XIV. Elementa igitur conflituünt qua- tuor vifibilis Mundi Regiones, feu fpharas. Terra euim Glibus eji : quem undiá, am. Lit (paturaliter ) Aouayhanc Ar : Acrem AE- 1ber:Eo modo quo in Ovo vitellus ab albumint; € boc à membran ch cortue, arilitar, XV. Elementorum duo fünt extrema, ÁE- ther & Terrastotidem media, Aér & Aqua, ..— Extrema Qj media dicuntur yatione tum Vitus Hm accideutium. AEter emm ep Jupre- vs mó

De Flementis. 75

móloco,tenuifimu Cr calidiffimme : Terra infi modenfifma y fPigidifma : AEtber primum mobile;Terra primum quiefQens. Aer C Aqua ut deextremiu participant, ita de accidentibus eo- yundem: quia jam plus jam minus denfént aut. zarefeunt, moventur aut quiefcumt ,calent aut Jfigent. ; XVL Quia tamen nonotiofo fpectaculo Elementa fed valida in invicem operatiorii, parabantur , tranfpofuit nonnihil ordinem iftum Creator;juffitd; duplices ficri Aquas,

duplicemd; Ignem. XVIL Aquarum enim pars conftituta eftfüprà fummum AEther£: coritrà veró de AEtliere pars Ignis detracta , & in Terralvi-

fcera conclufa eft, Utrumf videripotest paradoxum:demum. Jftrandum itaá. Et de Aquis quidem vmanifeflum €t Mofisteflimonio;Feciffe Deum ( die fecun . d4)expanfum Cotli,quod divideret inter A- quas quz füb expanfo,& inter Aquas qua füper expanfum fünt. (Gez.r.v.6.7.4.) Quid clarius? Quod autem T. beologiquidam Neoteri- €i, Nabium aquas interpretantur , frigidum ede Dicunt Hier, ro v3, Aqnarnm in €&lo nomi- , Lo

8o PHYSICAE Cap, V, tespluviales aguas defignari; ergo ez bie. ^ed refpondeo,l & Aliudeffc, A quasin Coslo,4//nd, Aquas füprà Coelum, P/evie Aquzin Codlo dici poffunt , quia Aér. Helrali Cadum primum dicitur : non polfmut antem duci Aquz füprà Colosuvi P de quibus Moyfes. 2. Aguas Nu lium non effe duas actu , fcd vaperes i Mofés utem de Aquis loquitur, Dicii enim exprefby primis feptem. dicbus nullam fuiffe. pluvis IL (C4p.2.2^5,) Aquas autem ila, fuprà expam. fum fecundo mox die. conffiru'as dixerat;erga di Mind quid à Muvialibus uquis fant. 3. Dicit de quas a5 Aquis fepsyatas effe s at Nubium 4qUA. mon funt à Marini eh lwvielibus fe parate, Mf- fittur enim perpetuvsefcehdentefémper vapar defcendente pluvd, a. Dicit. Expenfum in mt^ dlia inter Aquas € Aum efje sid autem quom. «lo poteit de Nubtbus dici, que infa. Expan[im, funt,mec altitudinis cjus vmiltefimam partem at- tingunt ? $- Demi Pfalmus 14$, Cguas fupet. Caos proxime ad Celos Cadorum locat, qy qu. Nubes antem (y pluvias inter terreflres demi ereaturas,vecenfet. o, $. Cur alio Indigeamu Smerprete? M ldem firmiffimé Ratio fuadet, Pofitü enm —

De Elementis. En tnim Mundi Principiis ea ordine, quo à Mofe pa. fita vidimu s neceffe fuit Materiam à Luce va- tante difüpatam.f ugiffe buc & binc,c feíecoa- gulá/fe ad Orbisterminos utrind, nt per medi- sn,quá Lux incedebat(cy incedit batlenus) pu-- rus feret. "Ether jutrind, veri, furfum € dcor- Jum, conflipans fefe Materia erajjefceret. Vide- sous id inferno bie fadum : quidni c faperne ? dndigitante prafertim ipfo Deo, dMtafitsquia ali- zer per IN aturam effe nequit, 7

Ignem veró Terrz inclufüm eífe sfez- dunt t. Jgnisn thna,Vefwvio,Hecla Cc. eru. diationes. 2. Aquarum calidarum poft féatu-. vigines.3. Metallrüm etiam in Regionibu: fri- gidusprogenerationes 2 aulici, nonaltthde quars «b Igne oriri valentia gue mmn fegueniibus viae- buntur. 4. Denijj in libro Hobytefl mapium ex- [at,Cap, 25/9. 5. Panis & Terra egreditur, & füb ea eft ver(üstanquam ignis. Ce»fulat Les lor Thome Lydiatide Fontium origine difqui- Jfitienem, c prolixe idyadmodumí nervos 2,4if- putari "videbit, 7 XVIIL Aqu üprà Calosob fines Deo notos conflitutz (unt:lgnis veró fübterra-

nei ufüs nobis etiam patet fatis, /: "A4

8 PHYSICA Cap. VI. Conjectando tamen de Aquis illi aliquid

dicere poffamus. Decuilfe nemp ,vilfibilis Mun- dr vifibiles effe terminos zfemperá, rotantis Ma- hine ardori,ab altera quod parteyrefrigeria fum dfe opus : ch fi quid fimile. Ab dgne antem fub- terraneo Montes & VallesyTerred, cavernas ej. fé product as, itemá, Lapides, Metalla, $uceos, d nerari e alia multayvidebimta im fequenti ; Size calore etenim gencratio nulla e$ ; quia ni fus motus, T

DE JETHERE IN SP£CIE.

XIX. | AEthereft fuperior vaftiffimi di rcgio,ftellarum domicilium, A ars

XX. AEthereft liquidiffima totius Mun dipars;ideod; transparens & mobilis m T

me,

4 prefente enim femper Luci motu ef lereya4 fummam fubtilitatem attepmatur. pepe DA LN n^ XXL AEther totus movetur circum cir cà, quia hunc fecum abripit ardens ila&. femper volans Syderum Lux, 2 Patet id,i. Ratione : quía ff felle in Celo iminbili moverentur (eo modo quo aves in 46-7 7f,

tuni A e 5 0

De Elementis. 5 Ye;Pifces in Aqua; feruntur penetratia illa Cali nen abs d, violentia freret;nec pe[fet tantá celeri» tate ntc tam equabili curfu peragi propter refs Jflentiam. 'Omninb itaá, Sydera im. Celo ita fes zuntur,ut in Are Nubes : nempe una cum-vehis culofuo. a, Seníu, Videmms enim dgnem mo- irum abripere fecum materiam,quam corripuit C attenuavirnempà vaporesyfumos , flammas: quidni d Cale[Iis Ignis? id quadetiam ad ocu- dum offendunt Comete,de quibas Cap... videbi- nuse- 2. Idem colligitur ex Mofis accurate coma fideratis verbisGen. 1.9, 14, & 17.)

DE AERE.

XXIL Aéreftinfim4 Expanfi regio, Nus bium & Avium domicilium,

4n feriptura primi Celi nomiue deffemas Jur. Penetrat tamen 4Quam C Terramyad exa

« plendaeorum cava quia Vacuum non datur. XX!IL Aéreft medie inter Coelum & Aquam Natura;ratione & Sitüs,& Qualita- tum,

De fier tamen eji, quá Tervam contingit € |Aquam;rarior quà Caelum. 1deb in alf ma- rum quorundam Montium cacuminibue,nec ba«

Fa nines.

$54 PHYSICAE Cap. VI.

mines degere nec avbores eve[fiere poffunt.ob tee nuitatem fcilicet. Aeris quá,nec refpiratiomi 4- nimal'um,necvegetationi Plantarum , fufficit. XXIV. AérpropéTerram, AEftate; (per radiorum verticali Solis , vehementem veper- euffianemyiocalefcit: Hyeme, ( proprer radio- vum obliquitatem, C obtufavzvefl xianem ) ca- lefieri nequit:in füblimi friget femper: mae gis tamen in 4Eftate,cim à calore Coeli & Terra utrins circumobfiflitur, "

DE A.9UA. XXV. Aquaeftinfpifficus Aér Tellurem alluens & humectans.Pifcium domicilium. XXVI. Aquanatuiá füátantum humida /& fluidae(t : ad cateras Qualitates indiffe-

rens. Obf. r. Fluiditas Aque tamta efhyut datdvelmi-

nispá declivitate fluat Hurniditas verb ipequa- dicit,proraritatié veld.nfitatis gradu... n Ma

rienim tam tam profunde mergitur nauds,ut in-

fluvia :quia Maris aqua denfiar cr ficeior est. — Obf z. Addmat vulgb, Aquam Naturá ffigi- dam effe e qum into duplici, 1. quod. veféigeret.

2, quad ignem extinguat. Sed re fpondeo: Fafri- gerat

De Flementis. 2; gerat, non frigiditate; fed cruditate. Extinguit verà ignem,eodém modo, qua. qua fervens é Vinum;licet calida : non quid /qni contrarien- tur fed quia Ignis partibus ligni zenuloribus uu- tritur inject uerà copiofius Aquá (Gf omnt flui- dosetiem Olco)pori obturantur , ignis d, fuffoca- zur. Fiunt alioqui lgnes ex bitumine (materid nonporofa) quietiam in /qua ardent quod in Calcefieri videmus, Denid, magna incendia Aquis nutriuntur. Videmus quod, jam calidam jam frigidam,nü folum in flevit exiflere fed et- damprorumpere 8 fontibus, prout afficitur. Non difimulandum interim, 4érem magn ad cailai- tatem propendereyobraritatems 4quam ad ffigi- ditatem , ob [Jifitudinem.

XXVII Aquaprimitüscoopceriebat Ter- ram undid;; (ed die creationistertiàin alve- Oscertos,(qui Maria,Lacus, Stagna; Fluvii, &c.vocantur)collecta eft. Idjuffa Dei (ac umsteflatur Mofes his ver- Ji. Congregentur Aqua in locum unum;ut appareatarida (Gez.1.v.9 ) David veri( Cre4- fiopié enarrans procejfamy modum etiam defe n- lit, Pfilm.124. 9.6.7 $ g.emmp?s Excitata fuif- fe Tonitruaà quibus alcenderunt Montes, F3 y

$6 PHYSICA Cap. VI. & defcenderunt Valles; Aquas veró praci- pites latas inalveos : illisq; hoc modo pra- ftitutum terminum,neredire queant ad 0- periendam Terram. Unde verifimile fit yil- Jam fuper ficiei Terra difcoapertienemper Terra motum e[fe fadfam s Terre vero motum produ- fum abimmer[o Terra Igni ; quiyxcitatd cum eonglobato ibiffigore pugná., Terram. concuf. Jft.tt variueli intumefecit yvel dirupit, Unde 3n faperfície Terme tumores illi e labes, (idet Montes Cy Valles facte fant: intus verà antt» € cavitates multe. Hoc facto, Aqua fud [jani e pretuberantibus ill eminentiis ad laca depref- Ja cava fefe receperunt, Conjeétura hecpié» tam diu fHlabitquamdim mon verifimiluor. crie prure bujus fenfia afferetur. Et quid multutik. munis fenfus effatur Montesutid, elevatos e[fes Valles ci Planities depre[[as., Id igitur. aliquam- do fuiffe ita difpofitum,nece[fé esl namautem in primá Terre fundatione,die fecumdá :quia tim diffluentis Materia craffamenta equaliter feft eirca centrum librabamt. Ergo die. tertid,cóm Terra (nperfizies emergeret , cb 4qua in alvets eonfluerent. Sed & proptereafor[an Deus etiam sumaliquando Terramatus feri perd, illos mone N Lr

De Elementis. $87 tes, C valles C flumina , mutari permittit ut quomodo id primitüs fuerit fattum , ffeculum zubus ne defit,

XXVIII Aqua igitur divifa eftin Maria, Lacus,Flumina;& Fontes. XXIX. Mareeít Aquarum univerfale re- ceptaculunyin quod omnia Terra flumina fefe exonerant.

uod Cb ipfum argumento esl, Mare Ter- vá deprejus effe. Flumina enim deflumnt , non sefluunt, XXX. Mare in fé unum eft; fed quia fe hinc & hinc validis velut brachiis, Conti- nenti infinuat,diver(islocisdivería nomina. fortitur,

Magnum illud Terram ambiens Mare ,O- ceanus dicitur: Brachia Ma, Continentemfinden- zia Sinus. Omnes enim illi Sinus cum Oceano cobarent, excepto Mari Gafpio feu Hyrcano ,in Affa : Sed putatur tamen iptra Terram aloeos Jabere,quibus Oceano annettitur,

XXXL. Mareinequalis profunditatis eft ;, communiterà centum usd;ad mille paffus; alicubi tamen. fundum deprehendi non. poffe;aferunt Hine mare Abyffus dicitur, F4 Feri-

88 PHYSICA Cap. VI,

Feriffmile el Terra uperficiem Aquis t. pertam eque iiaqualeva effé ac noffram hant A- quis promisentem » alibi nempe? patent finas exiffere planities, alibi Valles el profunditates, alibictiam Montes ef Clivos: qui ff prominent , vocatur Ynfülae ; /f fub "quis latitant , Brevia, XXXIIL.Aqua Oceaninon deficit, quia in- gentia Flumina & Imbres influunt femper; nec exundat, quia tot partibus rurfum eya« porat femper,

DE TERRA.

XXXIIL "Terra eft denfiffimum Mundi Corpus,utpoté totius Materie faxac fedi | mentum. Y

ddeof, craffa,apaca,fPimida , rad. XXXIV. Pendetin medio Univerfi ; Aé« recircumfufa undid;.

Quia enim undis, Cala eineitur, el» 2 Ca" dore ejus undid, pellitur man babet quo cedat, Aut nbi quiefatyniffin equilibrio Unboerft,

XXXV. Terraeftglobofa undiq;

Quam cnim à circumeyrante Celelfi Lu» ee priming accepit formam cam retinet z exct- pto, quod ab ipmi/fo vifteribua ejua (tertid die)

Jfulmi-

De Elementis; fo fulmine,aliculi in Montes && tumules elevata, alibi vurfum in Falles Planumdepreffa fit , ob fluminum decurfum : fed id , globofitati ejus ma- tabiliter nom incommedat. XXXVL Tetra füperficiespotiori ex par» teadhucdum Aquisobtedta eft: minor Un» disprominet,ubi Aridafeu Continens dici- tur:aut fi exigua fit portio; Infula.

Terre Coutimentes feptem funt ; Europa, Afia, Affrica, America Peruviana , America Mexicana; Mapellanica, (feu Terra Zuffralu) ( Terra Borealis: /pfule vero inmumere funt, XXXVIL | Terra,(;cie externájalibi plana e(t;alibi montofa;intus veró,alibi folida;ali- bi cavernofa.

Patet id in montibus c CMetallifodinis s ubijam Saxa,aut com, pactifimus Limus, vifune nr jam Specus C Antra profandiféma , mta- ttn, inteyminabiles, uodopu effe fulmims, die creationis tevtid Terra wmpufí, (quad vifce- ra ejus pemetrando Cy perterebrando ita dilace- Tabit)emnin) credendum esl. Infant verà Ter- re,non Datiofa folum Antra e Specui, fed e «n cu[lioresinfinite vena, d» quafiporisquod ex- perientid fatis conflat,

Ty XXXF IN

L PHYSICA Cap: VII, XXXVII. "Terme cava repleta fünt, A- quà, Aére;Igne.

ada enim dantur caverna , d meatus y e pori,expleri ca neceffe est; d quidem expleri materid tenuiori, De Are dubitabit nemo. A« quas vero inefft fabrerranem cavermi , patet à Metallifodimis:eh probatur Scripture Teffima- nioque in diluvii hifforia omnes fontes Abyf magneruptos fuiffe refert (Gen.7.v. 11.) Ignem deniá, dn fubterraneu effc , vidimu Aphorifma 34.quem credibile et Fulpini ilius , die Creao ziond tertiaintra vifcera Terra excitati (Pfal. 204,.7 )reliquias effc ibidem mineralium epi ficiovelictasfwveri autem Sulphureá, € bitue minofà materid,per Terre vifcera fDarsd.

CAPUT VIE De. Vaporibus. "

S 15ihil alind in Materiamegiffet Lux celeffny.

quàm quod cam diverfimadà attenuatam aut condenfatam in Elementorum formas colliqudJ-. Jfétyoacuus creaturih ceteris exifleet Mundut, At ver) non definit Elementa ipfa permeande, zorrere C torrendo attenuare, attenuandod, in. Vapores refolvere : ? quibute rurfum condenjao. 15

De. Vaporibus. P 15 alie atá, alia rerum fpecies progenerantur, Num igitur Vaporum 9N atura, fequentibus A- phorifmis, explicabitur, IL Vapore(ít Elementum attenuatum, al- teri Elemento permiftum,

Ex.gr. Fapor Aquae, quid nifi attenuata b per aérern (java Aqua ? Fumusyquid nifi ex. vefotuto lignayaliduà materiA,exhalatio2 II. Vapor ex Elementis craffioribus, Ter- rà, Aquà, A&regeneratur:ut & omnibus cor« poribus mixtis,

De Aqua resevidens el. Igni enim ad- putayeoaporat vifibiliters Sols expofita evapts vat fenfibiliter.: quia fenfim exficcantur etiam integrapaludesflumina,lacsa à continuato $0«. di. fervore, Terram ver exbalare ad fenfum cognofces, fl glebampatine (fíglinavel flante), dmpe[itamytoties aquddiluas Cr calore evapora- xe finasydonec nihil [uperfuerit ,ned, aqua » ntf, duti, Quaenimglebaabiit ? inaurds nid, una. eum Aquas partibus.

Aéri vapor invifibilus eit, Effe tamen ali- quempatet:r, in Corpore vivo ubi euaparatio- mes.dari per cutem C pilos ,umnes agnofcunt.. Hóc igitur exeuntes vapores, quidfunt nifi inte.

V Tín

[2] PHYSIC/E Cap. VII.

riorum vaporum vapores,vaporibus Aque longà fübtilioves ? 2, Fruétue, Hebe, Aramata (ye, 4- vefaid ff ciffma etiam,Odorem de fe fpargunt. Odor verb quid mifi exba(atio? Nom autem (bot dia loco)exhalatio aquofa (quim mibid aquofi infit amplius ):ergo area,

Corpora mixta vaporare indubium est quandoquidem Elementa, ex quibus conflanty vaporant. Intelijge nun [alinm mollia corpora, Sulphur, Salcm,Herbam, Carnem ee. ) fed & dur ifima qued. "Quamodo enim Lapis Fulmt- narii, Nubibus generari poffetsfi nun Lapidei vapores in Nubem afcendiffent $ e certum eif Lapides per aliquot fecnla aérà expofites, (nin editis turribus )poreftere y id efi porofos fieri t quemodo,nifi per euaparationem ? Er quid Me* z4llorum liquatioes? , niff vaporatio quadam? Quamvis eaim ad confiflentiam redeat Metal. lum,non tamen eádem quantitate : quia mimi" rum calore adhibito, aliquid evaporavit,.

IlL. Vaporis,caufa Efficiens Calor eft;qui. quacund; fe diffundit, Corporum Materiam. attenuans in Vapores agit. e

Het enim Calorit ej] "vis perpetua, rares

Ficist atteunet, diffundat, IF.

De Vaporibus. 93 IV. Vaporum omnia plena funt;in toto Mundo.

Nefquam enim Calor , Faporum proeen* tor, deef : Ut Mundus mbil fit nifi Vapoararium magnam. Nam C Terrain vifcerilu futs infi. nitosvaptres alit femper : && eMareab iiernis vaporibus efferuefcit quotidlesC Ar isdem ap» pletur undequad, Nec Atherem ab ii cffe im- munem,post videbimus, Viva autem corpora» Animalium € Plantarum; nil nifi oeporum Of- ficime funtsac velut Alembiei quidam »perperuó v aporantes,quamdinu vita f calor fupyert.

V. Vaporesrerum progenerandarum cau« fà generantur.

Ex Elementis enim conflantur omnia , ut gotum eji Lapides, Herba , Animalia , Ce. Scd quia conflari nom poffunt,niff Elementa ipfa prias fandamtur neceffe eft ea colliquarisquad fitum 3m FaporesreJoluuntur , &. Rebus ad/lillantur qari , ad variam induendam formam. Aid, hinc efl quod Mofes teflatur primis fcpté die- bus Mundi,quüm nondum plaviaeffet, va- porem afcendiffe de Terrá;ut irrigaret Uni- veram Terram: id ef , Ownia erefcentia de

Terra. Lege attente Gen.2,9 4.6 1 F1, Fa-

?4 PHYSIC £ Cap. VII. VI. Vapores funt omnium Corporum Materia.

E Vaporibus euim Alembicorum ,Cdquai [4771 colligi,quis nefcit ? quis non item videt» mnm in Camino in f'uligimem, i.e, pul'veres a* Yrosyabire ? imo f'uliginem per fumarii parietes f'undi,ae in lepiseam coalefceve duritiem ? eodé Tgitur medo, b conden[atis Elementorum Fapori- but fferi Nubes;Pluviam,Grandtnem , Lapides, Met alla, Herbassacteoif, Animalia ipfa (6 inbi Sanguinem; Carner, Offi, Pilos ,) nibil efft mfi "vaperes conéretos , iace snevidiand clarius pof?

gatebir,

VIL Vaporesigitur coagulantur, aliàsin Tiquidum;(ut Aquam picurtam,Carnem,feu Pulpam)aliàs in confiftens (utLapides,Offa ligna; &c.)

Patet id, quia liguidaifla in Fapores , cone Vffentia im Fumum, vedigi pofumt, Nom po[fent: «utem ,ff mon ex ilius fuifent: covflata, lnum- quodi, enim inid jolém vefotui poteit y ex qué vonfHitutum fuit,

VIL Vaporum Motusapud nos furfum. tft, quia inter Elcmenta denfiora; rarioris naturam obtinent.

p774

De Vaporibus, 95 Uri enim Vapor 4que rarior efi Aquá ApfA imi rartor ipfo Acre: qui etiamfi minutiori- Une conflat partibus,compactistamen. | Proinde Vapor nec ab Aqua nec ab Aérepremi fe patitur, Jed eliberat fe , ad fuperioranitens, Et bine e$2, quod Planta fur[um cvefcant : quia inclufus Vas. por fe ipum explicans fur[um tendit, IX, Vaporalius eft humidus, alius ficus; aliustenuis, alius craffus ; aliusmollis, alius acer, &c,

Que enim Qualitates palle infant Cor- poribusea initialiter infant rudimentis fuiy, e, Vaporibuquod experientid cognofcere eit. Fus amus enim ficcus morficat oculosyquod vvapar bue midus non facit : Ecce Acritudo! Odaresetiam j Cani nihil nifi rerum exhatationes funt ) vonne "corem, Dulcorem y eje. fatis manifeflant? e Chymtéi €. fumo Sutphur,Sal d Mercurium col- ligunt. Jnfunt. ergà Qualitates omnes. Vapori- bus fécundum magts Ge mint : Und? post ma- dum Corperaex illis comereta » talem vel talem

Jehematifmum $ feu freuram. »nancifcuntur. X. Vaporescollectinec coagulati caufan. tür in Aére Ventum,in Mari /EftumjinTTer- ri Terrz motum,

DE

$6 PHYSICA Cap. VII. DE V£NTIS.

XL Ventuseft A&ris fluxus utiliffimos ob finesin Natura ordinatus,

Sunt enim Ventit, Scepe Mundi Elementa perpurgantes,e à putrefcendo conférvantes, 2: Tlibrum Spirités vivi,eum in plantis cy omni bus erefcentil Us vegetantes.3, Nubitm, Plnvias rum,Odorumymo Calorts c Frigo quita de- ferri apueyvebieula s, Deni, Motus toalidos y ad Ju manas operas, ( molendo , navigando ) cor, E Tunt. ü

, À XIL Venti caufa ordinaria funt exhalae tionesalicubi copiofz, Aérem ad alio fluent «ium impellentes. E

Nos quatuor ndis excitare po[fumus Vete tulum in anu noffrá , nempà Ampeliendo aut Comprimenda,Rarefaci«ndo aut Copden[andts "deeremy(quodexempiis mox offendetur.) Ett tidem quidem modis in Mundo excitantur Vet- ti, omnes tamen illi ad primat illam caufam Vapores,referunturs ut videbilur, Ventum tobis excitari Amphi[iComprejfu, RarefadHiohts €* Condenfatione dixi, Experimentis id oculum tibus papflretur pueris, S) enim flabro adreth

ippel-

De Vaporibus.. [7] Syrpellie amen flatum dat ? fi follibus bauffums comprimid,an non per foramen fhitas ? fj portum aut ovum [rper ignem ponis ,annon varefat?us Duwor cum flitu erumpit ? Sed boc pofhycmum smelius videbitur in Globo aneo (cut umicum ims lit parvulum foramen ) Igni«amoto: prafertipa Ji «que guttas aliquot inflilles. Inclufus enim £um c4qua Abr ubi calerem fen[erint, mox vas povabunt, & fefe foras irudent » flatu violenta, Quod idem videripoterit, [i Olle ben? obturata (faramine exigua ad latus velicTo) cereum arde. zem indas ec. QDuartis moduc efl, per Aeria eonden[ationem : ff exempli causá , praditiüm globum eneum fimm? incalcfatium,elaciei fu- perimpanas, Abremá, inclufum tenzem vurfum ffigore condenari cegas fenties eum de foris ve- farbiturum,ad explemdam globi cavoitatem Tot- 3dem igitur modisVenti fab Cielo ffuntysut quód Selis calore aer rarefit.eb fefc expandirsant quid veffigefeendo fcfe contrabit,er ad explenda ffa- tia aliunde attrabits out quód (N ubes diflpatas "Vel deor urn lapfa y vel alicubi & Terrá prorum- ptttes halitus, Aiveyn comprimunt , & diffundi faciunt; aut deyid, quod Aris pars mota Altas

ante [e agity (Meminiffe enim hie decen » quod € ante

98 — PHYSICA Cap. VII.

ente di f Guitam aque in A&rem ver [am cet taplà majus pofcere atium. 2. Airemy elemen- tum effe valdc liquidum c molile: facild igitur impul[ür cedere per langiffimma «pati, ) Omnes tamenillos AGris znotus à Faporibus prinium im-. petum fumere, patam eit, Quia verü Mundut dngensei? globusingentem quad, flatuum NE «m (ubminiffrat,tàm salis defuper calare, quam. Jubterranei Ignis efluyvarias, pregenerante, Fa. Aores, : Totelljgitur inde,Cur magno incdunt

mox, Ventus ( etiam tranquil Calo) ertaturt.

quia nemptymultum falide materie ignarum,

flraminis c. )in Vaperes refoluitur , tpfe ur.

cum cirea dér , fervare ignis, attennatur , ut pe

mapinoexpandere fe, cj» ampliora querere [jatits

neceffe habeat.

XIIL Venti in quibufdam Regionibus. flati funt,certo anni tempore, & à certà plas, Plaga,venientcs; alii liberi funt, undecundj. venientes. n Nota. /ffos vecant icio quafi dicas. annuas 5,

quorum cau/a eslyvelvicini tratfus mo, fta 12 quo tyi Niues foloumtnr, vel cerpà s alia cau- Ftsob quas ib) tum Fapores eepioft pregeterat- zur.

De Vaporibus, 99 fur. Sed notandum Bre[ias plerumá, imbecilles effe ac lenes, e faccumbere liberis. Nota,2. C A[ud etiam eil Venti flati genis , toti Mundo commune y nemp? totius viA8ris fluxus perpetuus, ab Oriente im Occafum. Dari enim talem Ventum, s. Teflantur qui. circa /Equato- ren havigant, 2. Ip Maribus Europe ceffante Ventoparticuluri , dicunt etiam percipi auram quandam tenuem,ab Oriente. 3 Ideo navojgatio- nemab Ortu in Occafum celerius peragi , IN au- ze copflanter credunt. 4. Denid, » apud nos Cala Jerena e tranquillaaltifme IN ubes plerumá, ab Oriente in Occafum ferri videntur, De ge- neraliitaá, boc Fento dubitandum non efl. fi quis Ventum appellare velit. Non emina ab exhala- tionibus provenit ,fed à Calo , quad rotatu fuo Mérem quod circumducit jm fublimi vapidé y bic propeTerram (ubi Nr ubes ) imfenfihter ferà , fub /Equatore tamen(utpoté in ynajore Circulo ptas nt motabiliter,. Unde boe Problema utiliter no- Zabitur; Cur Orientalis Ventus exficcet, Oc- cidentalis himedtet? quia merp? ilie fecundo Aére latuseum magis. attenuat y hic vero, Aci obluttans,eum condenfat.

XIV. Ventus Lenis, Aura dicitur; vehe- 6 4 mens

100 - PHYSIC/E Cap. VII. mens & obvia proflergens; Proccella; infe tortus, Turbo. à Patetdrverfos Ventos in diverfis [oct f soul furzeve poffe, prout lÍc aut iba exbalationht Materia , Qo buc vel iluc fefe vertendt occafin datur. Si ergo in eandempartem fluunt y fit wem 318 cur picatusyualidtors $i ad lacus vet obliqui yapit fecum robu/Tior molliovems ch ftt Fenti mi 14tioygtod fpi imb quotidib, fieri idem, Ex adverfo veri fibi venientes,acin fé nmvicem col- diff, dant Procelum fem Tempefiatems que e Ventorampngna ,donec fortior vincat , Gp nm dJapetu borrengo , obvia profernens y feratut, Contrarii ver) equà validi venti , damt urbi nem, cdm neuter cedere vult ad latus, fca amba Je furfum evibrant, cum qyratione vutolentás

DE .ESTU MARINO. wa XV. JEftus Marinus e(t Maris quotidia- nus adlittora fluxusjitemq; refluxus. |...

Mare minus vagos babet fluxus qua Aer. Fli- itenim tantum ad littora Cr iterumper easdem. qiias: C quide quotidie bis af]luit, bus refluit» ni ejus proculdubta eit, Aquarum Maris Putrefat. dione continuo illo wotu prefervatio cd caufa

-

De. Vaporibus. 101 Efüciens inter Nature Arcana olim babita ,8 verioribus Phyfica fundamentis, curatioribus d, obfervationibus,eruenda venit. XVI. JEftus Marini. Caufa fuat Vapores interni, quibus Mare intumefcens fefe di£- fundit, detumef(cens refidit.

Afl us emim hie fémlis e$t fervori calentis 4d Ignem aquesquinihil eit nifi Faporum Vi ca- loris inaqua excitatorum , agitatio. Impefibrle enim,Calore aquamin Faporcs nom ve[obui : itm pofübile Vapores exitum ad. [ua connasur alia. (furfum non querere: impoffibile tamenexitum eiex aquáfacilem dari, (aque [fiquidem fuperfi- eies,imb tota ejus majfiyeum [it liquor fufiaa , Vi- tri liquidi inflay minus babet pororum,quàm Terra uellignum aut Lapis) : npoftbile igitur abintus excitatoymultiplitato fur[amá, niente Fapore,aquam uon intumefieri, attolli, ad orat abeni diffundi,tandemá, mille lgatibus rump?s € calori exfuliim evaporanti,exitum dare:qua omnia infevvente olla fieri videmus. Eodem ma- do Mare,multiplicato in iris ejus gr gitibis a - pore intumefcit,r fefe intumorem attollit ne- ceffiriod, nd oras diffluit. | Necobflatquad aqua Maris ferweuta: non qut ui olla ferventis 4-

102 PHYSIC/E Cap. VII.

qua calet, Incalefaétionemenim tantam híc ftus enda aquarum moles non admittit , fuper tam profundos eurgites, Nam & abeni aqua ab imà dncalefeit:faperficies verà ejus targere e gyrh- vi priusquam calere, incipit.

XVIL Vapores Maris interni à fübterra- neoIgne potiffimum generantur.

Fulgà ad Ignem Celflem veferunt,Solem €" Lunam. At id tam verum effe eredibile eif, quàm ver? Ollam eum aqua vel ferventifm Soli expefitam.fervefcere videmus, Quisenim idvidit unquam? Lambere Sol aque. [uper fíciem, eb per id paulatim atterere iud vaporem ver- tere,potei? : fervemtem ab imo reddere mbil p teil, nifi abimo pofitus ignis, Vaparum ergo Me- ris internorum nece[fartà caufa ponenda m 4b dnffà: Ignis nempà ille fabterrameusquem cfjeibi conclufum tota tnferiorum Natura demonfirat. XVIIL Vapores Maris Z(tusd;ab Igne Coelefti(Sole) provocantur,

Home operarius ,aut viator , ab interiore calore (motu corporis excitato)fudat quidem f4* cil2 fed long? f acilins eflate calidd, quam hyems Et emnes nos citius in Balneo,quàm alibi; exttf* wo fcil : calore provocante. interievem. Federn

mede

p

De Vaporibus, 165 modo Mare,abintus quidem vapovat. € afluat (éd ad harmoniam tamen Igni fnperiorissQui ex CAfírisefl, Que barmonta etiam in prebenda mobis 2 :N ulnis C Fontibus aquá , confpicitur. Plüviofo enim Cclo, Fontes [argus fluunts fieca Cele.ficcefcunt nonnilil fontes , quod utrumá, Deus innuit Gen.7..tr. C Deut.29.0.23. Cau fa verà efi charmonialgnisad Ignem, Ce/e/fis ad fabterraneumyere.ut C alibt patebit XIX. Marebisquotidicaítuar, pro Solis acceffü & receflu. Sol emim ad Mer iiem adfcendens,Vapo- ves Maris attrahit, Aquas d, elevari & diffandi facit:ad Occafum defcemdens,eafdem detumefce» vefinir. Quod autem ad imum defcendente Sa" lerurfum aque intumcfcant,ad Ortum feflinan- te detumefcantseadem caufaeilyque im Olli fet- ventibus, Ubiagua fervens mon [nium parte i- gni admotá,fed Cy parte oppofitá. fervere dr ele- vari con[Dicitursid latera verb utvind, deprimi. Tta Mare abenum csl quem Ignis MundisSol, ob- Jens,duabus oppufitis partibws femper turgere» intermediis vero derurgere faciryut ita dic Ma- vium efft Solem féquens;circutariter obeat, le-

gestern. 64 XX.

304 PHYSICJE Cap. VII. XX.. Marisfluxus. & refluxus variatur-ad ,SolisLunzd; motum,locorumd; fitus. —..

Nam i, Hyeme iofemfilns fee cst, deliliter Sole fubterranens Vapores evocante- 2. Lund $te di conjundlá , aut. eppolitá , preter ordinem tur- gent Mariayconjunétt feiliceryutriss d Lumina- ris ad inferiora afficiendumy(frve diredté fimul, fiue ex appofite)ui. . Lund item crefcente nan nibil retardantur fluxus , decrefcente anteer- Tunt : quod (am dedit Antiquis ut à Lund, !felà excitari crederent, 2. Variant quod, Marini ifl

fluxus ef vefluxus;pra déverfo TerrarumyC* Pro montoriorumanffattu, finuid, cum Oceano Urt- viori aut longiori coberentid qua facit ut alil citis alibi ferius, fentiantur. Sed fati de Ejfu Maríno : Sequitar Terre Motu:

XXL | Terrzmotuseft/uperficiei Terre» in aliquá Regione;concuffio; orta à fubter- raneis, magnà copià congregatis & exitum quarentibus;exhalationibus.

Non igitur cef[at.antequam eedem exha- lationes,velper Terrecava diffipentur , velfe- 745 proyumpant.

XXIL Terrz motus aliquando tam hor- rendi fiunt,ut civitatesymontes, infulas fub- ver

Desubflantiis Concretis, 10$ vertant, cum mugitu,ululatu;fragore formi. dabili. à

Qui formidabiles effectus fu/Micari fasi- unt, FVapores illos tum millos cffe , feniliter ils equilus in Nube Tonitrua funt s ddeod, non ab exhbalationum flatm férnpliciter fed ab eorun- dem incendiofíert, adeod, fuabterranea Fulmina ejfe. Mentionem tamen ejus bic eenjunctimfieri placuit,

CAPUT VIII,

DeSubftantiis Concretis :Sideri- bus nempe, Meteoris & Mi- neralibus.

L Concretum, eft Vapor coagulatus, for- màaliquá praditus,

Ex, gr. FutigoyNules Nix Cre. Obferua nomen Concretifes Concretura uowum effc» aptumtamen ad exprimendum bunc Creature gradum, qui sibil nfi. ceagulationem C? figuram confert.

Ii. |. Concretionis Vaporum primaria cau- fa,Frigus eftquod ubicund; vaporem attin- giteum condenfat & coagulat.

Apparet idim Alembicis, ubi excitatus ea- 65 dere

10 | PHYSIC/E Cap. VIII. lore Fapor ind, füpremam jur frigidam vegit* zem delatusrurfum fe in aquam refatvit., Aj eoffne Deffillatares fupremum Alembici pileum ' ffigidá [abinde perfundunt,tubosá, quá conere- tus liquar deflillat per aqua dolium tranfiref- iunt, Adjuvat tamenverum concretionem Ca- dor quod, tenuiores Comereti partes abfumens,&t reliquas indurefcere cogens. Ouod ip Metall- rum generatione feri videbimus. 1IL Concreta aliá funt AEtherea, alia Aé£réayalia Aquea;alia Terrea. uia nimirum Alia fiunt in there , Stellzzalia i» Acre,ut Nubes, &c.alia in Aqu» ut Bulla,Cc.aliain Terra,ut Lapides, (c. 214 fingula feovfim [ectanda veniunt, IV. AkEtherea Concreta; funt Sidera & Cometz. V. . Sidera füntglobi iguei;Lucis & caloris pleni, quibus AEther corufatundij. — Requirebat ddytim Ornatus Mundli , ne i» tam excelfo Palatio fu fpenfa deefent lampades: tàm nece[itas Mundi inferioris , de qua fequens Apharifmus. Annumeramus jer) Sidera Con- cretorum c//2,qui4 ? materia D» luce copfiata

effe certum eit, : z

DeSubftantiis Concretis. 102 VI.. Sideratanto numero producta funt, neceffitate fummaà. qempé 1, ad variá temperaturá calefa- ciendum T erram.2.ad Temporum variam com- Jfhituendam barmoniam..ad inj]ivandum oecul- [ variam ereaturu yim, T4pnta enim marietas inferiori Mundo inducinon potui[Jet.absd, tan- 14 in Calellibus arietate, VIL Siderum maximum numerum, in fummo Colo collocavit Deus circum circa, utundid; irradiarent Terram, & rapido fla- grantiz motu fphzram fuam circumduce- rent. De quá Tellat f) herd fequentia teneantur, 1. Motum bujus Sphara abflut. 24. borarum fpatio, ^ 7. Etquiais metus circularis ejt , abfolvi eum circa dues Cardines, fen immobilia pundta , (Gr«c? Polos)querzm alter Borealis & Ardti- cus;a/ter Auftralis & Antarcticus, dicitar. 4n ter bos duos Polos,voluitur Caelum : fermmá fui &lobofitate (per medium inter. utrumá, Polum) circulum defcribens , quem AEquatorem vo- eunt, TralTusverà ille, quá Sidera fuper Ter-

Tam emergunt,dicitur Oxiens,/ew emis e p ftue

10i PHYSICAE Cap) VIH:

fitus ei, quá fe demereunt ,Occidens, feu Occa- fus. Atá, bi quatuor Mundi anguli , quatuor cAMtandi Plaga , & quatuor Cardines , vocans fur. 3. Sidera faprema Sphere, (vule) Stellas fixas) elfe globos in fe Pipende magnitudimss utpat quarum maxima qued, centies-fepties globum Terra faperatymimima verà decies-icl ies cundern dübum excedit,

4. Nameraliles mobis ffellas reperiri, mille vi- ginti duas: rmaurerabilium ver numerum De- su novit. Nam € Galáxias fen Via lactea; (eff albidiftmus Celi traiIus) per aceurata per[]lci- dia deprehenditur ejfé mimutiffmarum [lellarum congeries 6j alii quidam fimiles in Celo , minas ves licatyrallus,obfervantur.. td de ha inte digenda funt verba Dei, Gen.ty. v.s, s. Stellas vifibiles redactae ejfe im certas Figu- 744, qUAs figna Coleftià: vecast , pumero 095 quarum duodecim circa ZEquatarepa , peculiari momine Zodiacus dicuntur, Sed qui Zodiacus mediá fuiparte Boream verfus declinat, reliquá pertes Huflrum versas. C Comprehenduntur Jr. gna Zodiaci Joc difficho 1

Sunt Axies, Taurus;Gemini,Cancer;Lco»

Virgo:

yap

DeSubflantiis Concretis, 109 Librad;, Scorpius, Arcitenens, Caper, Hy- dria, Piíces.) €. Diflantiam hujus Stellata Sphere à Terra, deprebendiultrà ducenta tnillia femidiametro- sum Terre, Semidiameter veró Terre continet 9oo0.milliaria noflra. VIIL.. Maximaportio ardentiffima lucis inSolem conglobata cft;ut quafi unicus Lu- cis & Caloris fons videatur. Absd, Soleemim effet » per reliquas flellae perpetuam ageremus Noilem : quandoquidem vel Meridies ipfe obtedlo Soletenebras mox in- ducit. DeSole autem notanda funt fequentia. 1. Tantum cffe fatum quantus [officiebat , e adiluffrandum totum Mundum ,er ad « alefa- elendam vaporandamá, tatam Tey yam ; uemp? 140. majorem Terrá. 7. Tantá diflantid elevatum effe À Terrd quan- Ta fufficiebatne vel Mam exureretyvet def tue- 7£t. Pal. ig.v.7. Conffitutus nempe eit in medio feré fatio inter Srellatam Spharam £r Terram. 3. Tardire Motuferriquam flelias ci «um fua fn y remáSpherá , ad Annuum Tempus dimetien-

dum. Cumenim aqui videatur volvi,ut ffella- E ?4

er PHYSICAE Cap. VIII.

3 Sphera remanet tamen quotidie à tergo uni fere gradu,(qualium nempé totus circulitusSphe- v& 360. babet ) : qui fít,ut inrà 345. dies rotam Spheram regrediendo quaff abeat , ey poft tet dies adeandem Stellam redeat, — Atá, boc vocas mus Annuum tempüusy/ve Annum Solarem; 4. Btutomubus Terre lateribus poffet lumine € calore fuo in[ervire ( per vices nempe?) Retar- datio illa non fít impliciter per Mundi medium Jb AEquatere : Sed fub. zodiaco , deflectendi hinc ad Boream , illinc ad Auffrum. Und pre "enit Anni in partes quatuor (Ver, AE(tacen Autumnum,Hyemem)4jv//fos Dierum eX trà JEquatorem habitantibus in equaiitas, Cum enim ad Boreales declinat facit illis Eflatemy& Dies longos, vice versá.. Et qubvverticaliort alicui Terra loco, eo magis ewm incalefacit pr? pter radiorum directam incidemtiam ej reptt- eutonem.

1X. Etquianonfemper Solem & Stellas codem modo operati conveniebat, ( Farit* 1s enim tati N ature Co grataest c utilis) ad dita fant ex in(uper (idera erratica, qua fub €odem Zodiaco decurrendo;certisd; vici- businterfe & cum Sole coéundo, ejus pes

infe

DeSubftantiis Concretis, nt

inferiora operationem varié temperarent.

Erratica bec Sidera. Planeta vocantur quorumyonnumerato Soleyfeptem funt.

X. Planetz itaj; funt Solis in regendo Mundo coadjutores:quiSitu,Cur(u, Magni- tudine;ac Lumine differunt.

XL Planetarumtres $4297725 (5); Jupiter Q2, &Mars(c)füpràSolem funt; Venus (9) Mrecurius()& Luna())infrà funt.ita utrin- que velut Regis fuilatera cingentes decen. tiffime.

Fádetn ratione Sidera in Celo altius wel Bumilits ferriquà Nubes im Aere , aut. ligna in Aqua, verifimile efl: nempe , propter diverfum denfitatis aut varitatir gradum, Ut enim ligna derfa fab aquam, vel teta vel medio earpere merfaynatant rara autem füperne innatant: C Nubes aquofe non dongà à Terrd afcendunt; fec € fleriles altiffimi:ita fiderum globi, pro Mate- rie aut Lucis [hifütudine, alii aliis altis ertm- tar.

XIL Planete füperiores funt Terrà ma-

jores; inferiores veró minores, Depré-

» PHYSICA'Cap, VIL

"eon yn "

29$ lobes Terre 4

gy] daares 7 Deprehenfüm Go.

enim eii , i Pen m Terra a

(2:39. ]. , inet i XIIL. Planets quisi quó altior & Sphz; tz (upremz vicinicr, co celerius; quo E riorac Terra propior,có rardius niovetür,. Saturnus etimygnta Sphers Ocfatoe pre ximusequaliter fev? um ed volvitur,paulatin tamen Cr tlle vetat dat: ita ut retrü cedezdi yi ginta ferà annormm fpatio Zudlacum perertt: Jupiter,anpis duodccim : Mirsduobtu fatio (ut dicfum)anns uno: Venu , Solem quingenté ecfoginta tribus diebus ambu ; Mcrcurina cm. Tum quindecim diclus: Luna duia taydiffimas quotidie tredectm gradus d fergo remaneant 27 diebus, Zodiacum eimetitur,

XIV. Superiores Planeta ita Solem ob« fervant,utei propin quantes ad locum alti fimum fe conferant ;ab eo recedentes; de- mittant fefe versus Teiram, td banc ob casfamyd magnitude, d m^ Ld

DeSubflantiis Concretis. ái fus eorum , inoculis moffris variant. Propiores enim Terramajores videntursRemotiores vera, muinares, Itemquà altiores funt ,eó tardius mo- ventur Cr th mn appellantur Diretisguüprofum- dius defcenduntseà celerid s;adeó ut. vel Statio- narii videanrur (( cum iisdem [Helus fexis aliquot hebdomadas pragredientes) vel etiam Retró- gradi,t//as aliqkandiu [uo cuv [a ante'vertentes, XV, Venus & Mercurius non recedunt àSole;nifi adlateta utrind;. Verus gradibus 47,Mércürius gradibus 27. Adeó ut aliquan- do Solem antécedantaliquando lequantur; aliquándo fub radiis ejus làteant.

Nota. Venus Matüiina ,cum Solem antecedit, Gázdor feu Lucifer: Feffertina Helperus, diei- iur. XVI. Quantümadiuien,o" eft lamma- iiffinius,& calefactivus maxime; pallidus & frigefactivus máxime : 27 & 9 benigni funt Luminis: $ (cintillantis varié : J alieno tan- tümlurninelucct,de quo mox pluribus. Notandum, $te/as c. Planetas fcintiles eynon ob diflanitám majorem, ( alioquin * pli féimtillarét quàm 8 : cujus contrarium. eXperi-

thur fed ab flimmakienem, Agri enim. Jen Lux H duicf-

14 PHYSICAE Cap. VIIT, quiefcerenon potefl, deo Polaves ffelle,guiavam Must mots minis agitantur, magts micant. c XVIL quia Terre vicinaacin craffiore Colo coflituta eft 5;- tardiffimé movetur; ;quin & Corpus ejus craffüm ac obfcurum eft, Nubis globofz inftar. 4 Aon enim à Terrá diflat füprà 6o, femi- diametros Terre. XVIIL ' Luna ob (uam opacitarem perfe non lucet, aut exiliter admodum: fed quà parte à Sole illuminatur, eà parte fpeculi in- ftarfplendet;alterà medietate obícurà. Nota. Lusa,Quia Notti prieeffé debuit y lum ei debile, e quidem non mfi mutuatirium di Tumeil. Et quia minorum temporum ( Mere fum, ) conflituebatur index , datus ipfi oru Sale diverfus ut. fun à Sole tereffu c reg "effi Menffum pragre[ue defignaret) | atd, id wn ffe vet evidentius, conffituta e$t inffà Solem ,ut fe cle illuminata nobis diver[imode apparere pefet- Quando enim in eadem Zodiaci fjpno cum elt currit,nobis nen apparersquialummmoefa ejus fe cles Sali obver[a est obfcura vero nobis, nam do verà Soli oppanitur tune nos abeddem partes

quá Selyeam [peéfantes, luminofam ejus faciem totam

De Subftantiis Concretis; ug xetam videmus, Intermedus denid, locis vides- emus lumine eve[centem aut decrefccntems yy out vb droerfum ad folem C nos [imm , dumirofam

faciem mobis obuertit vel à nobts averitt. XIX... Luna;cüm in Novilunto Solem di- recté fübit,obícurateum nobi ; cüm in Ple- nilunio directé Soli opponitur, in. urrit in Terrz umbram,& obfcuratur ipfamet. Atd; hoc vocant Ecclipfes Luminarium.

Patet htuc , Solem mon cádesm vatione ob- frurariac Lunam. Luna evim veverá ekfcura- turi, e, lumine privatur ,ut pote i. umbram de- merfas Sol autem non prroatur lumine fed vobis tantümmodo obtcgitur, ne tum vadis [uis Ter- ramcolinflrare pofür. Ey gà tunc Terra verius ecelipfatur,quam Sol.

Ordinavit autem Det Ecclipfes » T. t 02 mne lumen noffrum à Sete effc Amteliigeremtus.2e ut magnitudo Lumtnarium C Terre dcpreben- dipe(uit., ad inuemendam Terrarum longi'ma dinem veram fed iflud ad Aflronmus , bec ad Geographas pertinet,

De Cometis.

XX, Comcta(üuntStella accefforiz , que E Ha aliquan-

hij PHYSIC/E Cap. VIIT, aliquandofulgent, rurfumd; extinguufituf* pleramq; caudatz, vel comata.

Celo Cj Stellis anmumeramtus nom Aci Meteort:quia non in fablumaribus , (ut Ariffotes Tes eredidit ) fed im altifftmu Calo , etiam figrà Solem generantur : quad effendit , v. motus er vumjfemper Lund ipsd rapidior.2.ParallaxuLue pari femper minat, aliquando nulla.

XXL Cometenon füntaccenfi Vapores fed Lucis Solarisiin Vaporibus eó usd; cle vats,reflexio,

Primum facilepyobatur, $i enim Com 14 effet accevfis vapor , uan femiboram durat peffer nihil quippe accendipotest , niff materi Sulpharea, At bec momento alfamitur ; utin pulvere pyrio fulmine, bafmate, [fella cadentes (P ceteri patet) Cometas verà per ires annis dura Je, Hiflarie produm, Secumdupn offenditur quia Cometa 1, caudam à Solejaciunt ut Luna umbram;(nec enim-yapares illi reccd opacum funt carpit, ut Luna , fed fevldiaphanum.) 2 Eccli pfantur (Campanelá teffe j per ymbram Tetr^ «quà ut Luna: quad non fferet s fi fuo igne ardt ent.

NB, Quad de Materia Sulphared witapdd

DeSubftantiis Concretis. uz

deflagrante Cometa lapfo,refernmt)fiverum eff € Meteoro aliquo ignito faifum fuilfe reden dura cfi nonà Cometa, XXIL Cometarum fines funt , ut appa- reat;j.Codlumtotum moveri;nonStellas fo- lüm, z. effe liquidum & transmeabile; non. cry(talli iaftarduri.;. Vapores eó usd; »fcen- dere, & dari ubid; in hoc vifibili mutationes,

Vapores inquam, [ove «b inferiori boc na ftro orbe fre ab. Aquis fuper Caleflbus , exha- dantes. Nihilenimvetat,quo minds Cr iflas exe Lalare , di in rariorem Regionem , fiellarem 5 fpargifatuamus,

De Concretis. Aéreis , id eft, Meteoris,

XXIIL In Aére, propter Exhalationum abomnibusElementisconfluxum perpetu- um,multaquotidié concrefcunt,fed exigua durabilitatis;

Plena enim Adr exhalationum esi , etiam «xm. ferepus videtur, Nom enim tam purus Mic prop? Terram e[[e potefi quin quof Oleafíy Sal/fs aliquid habeat admixtum [émper, Ex hi Canereta antiquitus dida funt, Metcora quis

3p fablimi fiuny nmbens egim fublimem fonat. s : H3 XXIF.

ng PHYSICJE Cap. VÍ,

XXIV. Ex humidis exhalationibus fiunt | Aquea Metcora: é ficcis Ignea. XXV. Aquea Meteora funt , Nebula, Nibes, Pluvia; Grando, Nix; Ros; Pruina.

Defingutis in fpecie quomodo frant uidene.

um.

XXVL. Nebulaeft Aquofa femiconcre« tà exhalatio,quz , cim ob denfitatem attol* lere fe nequeat humi ferpit. XXVII. Nubesefttenuiorum & furfum. elevatarum exhalationum, in füblimi. Aére congregatio,

Collguntur maxim? faper Marecp Sraqtt», quia maxima tbi exhalationes funt. inde au tem ventu per varias Mundi Plagas aguntur, €f ab aftendentibus alibi qued, exhalationibus augentur, Hinc Regioni cuid, à parte ild,qua proximum. adjacet, Mari, creberrime veniunt pluvia s at nobis ab Occafu,

XXVIIL.— Plovia;,eft Nubisin Aquanire- folutio,& guttatim deltillatio, m. N 2. Refilutto 1s [éEmper quidem pev. Fapori eendenjatignem fi v fed caudenfatiamis mon Jem-

De Subflantiis Concretis. ug ger ed cadem caufa efficiens, Aliquando enim vaporem conden[at frizus,ut in « Hembtci cepi- 1er tubo, (que frigidarinece[fe esty) videmus ; aliquando ipfa comprefíio , f£u confptjjatto ut 1m balneorum laqueari, c olle ferventi operculo, perfpicuum fit. Neutra veio barum caufaruns plevie procreande deesi : cim e dri media Regio ff.gtda fit, C per aftenaentes femper va- pores compreffa Nubes refol'ui neceffe babeant, "Abs beceil cani quod urens Aris fevvvor , Plu- vie fit pranuntiusquia tum A?rem [Hiffari cer- zum eii.

I. a, Pluviaagris ct bortü stilior ejt Aquá fla- «lali, quia 4b evaperationtbus Terra, Minera- dium,Plantarum, Animalium ,admiflam babet pingnedinem,guá Terram utilifimà- cingit. N;3. Decidunt quandod, cum Pluvid lumbrici, pifciculi vane (e c quos verifimile es intra Nu. bem é call-&His ejusdem Natura vaporibus vi ad. mixti Spirits vivi, fubità progencrari s quomo do & primitasjuffa Dei , Reptilia e Pifges s 1n. smomentoproduxerant Aqua. , XXIX. Grando,eít congelata Pluvia; Chim enim in maximo faris fervore» v4- dii Solares fPigue mne A Terra in modam 46r HA Re.

120 — PHYSICAE Cap. VIII Regionem compulerunt , fit ut frigu illud den- [nm tranfeuntes Pluvie guttas violenter cone Mfringat C glaceftere cogat 1deod, byemeGrane dopreereavi nequit, Frigore tune prep? Terram son in fablimi f abulante.

XXX. NixeftNubisin minutiffimas gut- tas refolutio,fimuld; frigore leni confpiffas tio, Y N. 1, Fit byemetantilm ; quia vapores debiliaris bus Salis radiis mon ad mediam sed (id eft frig- dam,) Aeris Regionemelevantusbic igirur pre- pé Terram im blandrori feigore fit refolutio DA muli, blandiffina congelatio. 2. Albedo Niuià eomminutiore partium Aqua efi y qued idem 1h contufa Glacie, c» Aqua /]uma ,euenit, : XXXL Ros,eft vapor tenuis, ( e/ etis Afer ipfe)à Plantarum foliisattradtus, eorum- que frigiditate in Aquam condenfatus.

—— Nenenim ftenifiin Plantà je» quidem 4* fate caüidd, cum Planta Ipfo. Acre frigidiares funt. Cedit-verà id magno Plantarum emulu- menta;bumect antur fiquidemrationeifld, etiam Jicciffümd anni tempefhate, 1de) in Regient- Bus , que nullas nürunt Pluvias , progenerantur. XXXIL — Pruina,eft congelatus Ros, 7 :

) 5

DeSubftantiis Concretis. 128

mm accidit ;nifi byeme ,eumob Solis abfentiam Trig regnat. De Mtteoris Ienitis. Meteoraignita funt, qua oriuntur famis pinguibus , in Aé&re accen[is : quorum precipua f[Becies feptem fant Stella Cadens:Draco vo- lans :Fulmen:Scintillz volantes:ignis fatu- us: Fax; & Ignis Lambens. XXXHL Stella cadenseft Fumuspinguis & vifcofus;(üperiore fui parte. ( per. Frigoris antiperifLafinyd eif circumobfiflentiam)accen- fuscujus flamma pabulum profequens de- or(um fertur,donec & deficiat ac extingua- tur, Singuli: enim woclibus ferenis id videre eil, byeme magis , quàm in eflate, Simile verà ffe&laculum etit fi fumumab exflintld candeld pinguems,admord defuper alterius candela flamz másactendas, | Fit bec Stellacadens à vapore cvaffa, e propter cvaffitiena funiculi inflar cobe- rente, 1deo violenter ardet,ut ip hominem inei- dens veflem tranfarat, Qua maru tendit , ab. illd parte Ventumprenuntiat. 1 XXXIV. | Dracovolans, cft fumus proli« As xus,

[n PHYSICJ Cap. VIII. xus,denfus;pinguis,omnibus fui partibus.e« levatusqui proinde2ccen(us,non deorfum; fedad latus (efe vibrat, Draconis aut Trabis fcintillantis inftar. Hoc Meteeron mon «qu evebrà con[pici-

Zur :ideà quimatuvales ignorant cau[an sCacada-. mona volitare credunt; XXXV. Fulmen, eftaccenfüs intrà nu- bem Ignis, qui contrarium frigusfugiens» cum fragore horribili erumpit, & plerumd; flammam in Terram usd; jaculatur.

cAtandus ei Alembicus Natura, AUr Jembiet bujus Pileus:Solignisesly Terra Aqua Miner e,Planta (fc. fant que ab igne boc rect" ayvaperes ferfum verfum exhalant perpetui. Jta vapores afeendunt Salft » Sulphurei, Nitrof, £c. qui in QN ubibus complicati , Varios edunt effet us.ex: gratia : Cum Sulphurez. exhala- tiones Nitrofis permifcentur , (4//e ealidifri» maybe ffigid'féme "N'atura)tolerant fe tam dius quamdiu Sulphur ignem non comcipit.. At fime 4c id fill um fequitur mox effettus idem , qui in putvere Pyrioy(cujuseompeitio eadem esl,à 5ul- phure d IN itro)pugnayruptura fragor, vialen- 14 materia ejacnlatio, Indeenim eil , quod vi-

fea

De Subftantiis Concretis; 1 Jefa materia flmm.ns ejicitur , oue quicquid dnflammabile contingit mox inflammat, Ter. 14 verà tncu[fa lapidefett , po. tevapus ali- quod exempta. Lapis Fulminaris dicitur, XXXVL | Scintillz volantes, funt fumus Sulphureusjn multas minutas partes diffi- patus & accenfus. Rariits con[]icitur, ut ej féquentia, XXX V1. Ignisfamuse(tfumuspinguis& vifcofus,qui,ob craffitiem,non]Jongeà Ter- rà fefe elevat & accenfus,hincinde oberrat, viatores quandod;in errorem & pericula abducens. XXXVIHL — Faxeft (imilisfedtenuisideo- Que furfam elevatus, fumus; qui accenfus, Fea autlampadisinflar, aliquandiu ar- et. XXXIX. Ignislambenseftexhalatio pin guis;€ corpore vivo, motu calefadto,pro- diens,& ad ejus caput, aut proxime accen- fus, Hominibus c Equis à curfu vvebementen Biramtibus, id accidit. quandod, , ut emiftt ar-

dentes vaperesinflarmmas vertantar. 23

B4 — PHYSICA Cap. VI, De Meteoris apparentibus,

Meteora apparentia (unt fimulacra vexumin | Nubibueyab incidente lumine varie expreffastue jue-modi feptem obférvantum : Chafina , Halo; Parelius;Parafelene,Virge;Colores, Iris. XL. Chafma (fovea ) eft cavitas Nubis, fcrobem profundam pra fe ferens.

Fir propter umbram in media YN ulis , civ je extremitates, illuminata funt. Simile quid videlus nadTu ad Candelam in pariete, cui (ats aliquadyetiamf albicans,infit.

XLI. Halo(4rea)eftcirculus luminofüs» cum füppofiti Soli aut Lunz vapores ,7à luminaris illuftrantur.. li |

Jdem fieri videbis QN ota in Balpeo alite «vaporofo locoscirca ardentem candelam, apius fub Luna vifitur,quia Sol fortioribus radii f* eilibs IN ubemyvelpemetratyvcldifíipat.

XLIL Parelius (fa/fer Sel)eft (fimulacrut Solis;in Nube fplendidajad latus ejus pofit^Y

Eodem modo , fiad eppofitam flumini * pam confifh as. duos videbis Salessalteumverut $n Calo alterum veflexumin aquá, Videntut ^ liquando tres Soles,fi due ejusmodi ubs fi^ Seli & vifui noftro (€ abuertant, ev.

P

DeSübftantiis Concretis. ag XLI. Parafelene(/a/fa Luna) eft imago . 5une,codem modo in collaterali Nuübe.ex- preffa...

XLIV. Virgz,funtSolisà Nube obtedi, perrariorem tamen Nubem emicatitis, vir- garum inftar Terram verfus protenfi radii,

XLV, Colores funt ; qui in Nube aliter átd;aliternobis & Soli obversá, diverfi ap- parent:utnimirüm aliquando Nubes flava videaturaliquándo rubra & flamimeàa;&c.

XLVL lrisdenid eft,Soli autEune op- he Halo;in Nuberoridàjarcum verfico-

orem repraíentans.

Dantur enim Lunaresquog, — Effe autem dridém Metesyon apparensyvel. Jine patct ; quod ium fpetlamti oculo accedit ,reedit, procedit; ató, Ha dver[is locis [pedtantibm alibi atá ali- bi conflitula , videatur y equ? ut. obambulanti- Dusripam Solis image , aut [Mendor. Dice effe Haloni fimile Meteoron; 4ui2 4gue circulus viterfi. Et quemadmodumim Halene ,centru Luminariscentrum circuli dise Vumfooff , & €entruni oculi oftriin unà rectà lincá con- flituunturja in Zride: tancum quód ibi Lumi-

Bare Ce éenlus extrema fint wen md smi

126 PHYSIC/U Cop. VITI.

. Lumintre e Arcus extrema, oculus vaediut, ANop apparet verà im. hide circulus totus , quis centrum ejus nobisiu Terram incidit L7 itafun perir cireuli medietas felummodà apparet, 5i quis fe poffet in Nubem elevare, aut [uprà Nw bemyproculdubio videret tutum ridi circulum. Patet quo, linc , cur Sole Oriente vcl Occi- dente integer. femicirculus zectà Coelum versüselevatus;Sole v: ró alto depreffüs ap- pareat? cur item Sole verticali fieri nequee at? Lunares lrides funt pallidefolgm ,ut Halt Selarespuicberrimos colores pr« fe ferunt, d fit^ tiori luce in milies millenis ( diffluemiis Nubo) guitulis diverfimodé reflexa : couribas ita uti eryftalinoprifmate videre est ,coordinatu.. Ft. cert, vel ob hoc data eft Iris, ut Colorum naturam fpeculari difcamus Dara c£ Con- tra ris, enm ner pé iris i alia fukjectà Nahe rurfumrefMendetdesd, € minor sb , ci colort. debiliari, C calorur ordine imver[o s ut emp. Jfupremus fíat infirn uo mado quo in fpeculo dex trum finifivo obveratur. Qc. Sea de Meteiré

fatis, De Concretis queis XLF1L Ceonereta qua fuut ; Bulla, Spu mà

A

DeSubftantiis Concretis. ng ma;Glacies, & variz in Aquis Apparentiz. . Item salfedo Marina, Aqua Fontalis A- quz Medicinales.

XLV'!lL Bullac(tpellicula Aquea tenu- is,Aéreoppleta. ;

Fitycum Aris particula infra Aquam can- rufa furfumfertur s quem Aqua , im fuperficte fid pynguior exiffens , evolave pon [latim pati- tur y fed. ei pelliculam veficula imftar abducit. Quo oleofior Aquascà tenaciores Bulle ffunt sue dn ludicra ilh phrulit, ex Aqua C fmcgmate pueris efflari folitis, (quaper acra fatis diu ir- 7upta voltantyyvidere efl, Difiimuu à Bulla im quam fubulitatem didudlilis fit; Aqua, Ejl e- pim Bulle pellicula, velfubiuifama cbartà pit- Diesfabtilior, XLIX, | Spuma, eft congeries minutiffi- marum Bullarum, à repento Aqua in A- quam delapfü , excitatarum,

Adbedinem Spume indit Aque in minu- Pos tontu[io. quemadmodum qj Glactes , Cera» Pixyaliad, contrita albicant. Duraliitas pu- me major quod, efl in liquore Oleofo, ut im Ceres "iffa cc,

L. . Glacicseft Aqua frigore eouftitn, ;

n$ — PHYSICAE Cap. VIlI.

'LI .Impreffiones Aquarum, funt Imagi- nesNubium,Avium füpérvolántium , Ho- minum,Arborum;&quarumvis objectarumi xerutii, |

Notum ei, Aquame[e primum Speculum nium verum pnagines recipiens : quod fit ib levorem fuperficieicjns, Lux enim drebue celi | vata in agua incidens , nom pores? (ur in ali afpera füperficiei coypavefit)dufpergi, [eol Jum

mum tjus levorem vefetlitur intégré, C totaP

fecum ittà dpiugine, jpectantis oculo infert, Ht

J'ndamentumest omnium ffeculorum.. Sedo Realesin cqui Concretiones veniamu LIL Salíedo Marina;eft à fubterrant? Tgne, qui bituminofam adurens materiam; | exhalationes falfas per Máre fpaigit,

Salfedo fubaznara,cumOleofirape quadam gata ef Mari,r.né putrefierent Age, 2. b com modius Pifeibia nutrimentum. y, ob firmitud- mem d Nuwvium eneraferenda, Efl autem 4^ fum Mare , mon(ut Ariffoteles putavit )à oli Ü Zehues Aqiepartes extrabentibus , eb reliqud! Adürentibus radi. (1demeniim feret ab 1c?! Woflrate , Cr à Solem Leculusac Stagnu , qu Tul Neutrum film Jgme nola , quo magi "

?

Au

DeSübftanriis Concretis, n9 ue illa falfa calefit ,eü fallor vedduurs dulcis Verb ;qui magie calefit magi duleefit.). 56d ab dnclufa vifceribus Terra C Abyftt y calore y qui tum exhalare nequeat yhumarcm sbiexiflentem acriter adurit,ut in Urimam abeat ; quod iem prorfas in Corpore nofiro( & omnium Animali- wpi)feri videmus, .Urina emm ( Sudor aqua felfa funt... Y LILL. AquzFontales fiunt vapore in ca- vernis Terre condeníato; eo mmodo , quo in Ollarum operculis guttz colliguntur.

Certum ei, (ub Terra jiceve Aby[Jum :a- gnam.Gen 7.11,d esl, Aquarum per Terre cav diffufarum, vim ingentem quam cum Oceano certü gurgitibis coberere, argumento cft , quod Mara: profunditas, quibusdam im lect prorfud. dmperferutabilis eft. Quemadmodum igituy 8 Mari áperto in «/A&rem afcendunt wapores , qui sp guatdsrefoluzi pluviam de[lant : ita futter- rane Aquesd. fubterraneo calere attenaka jo pores emitunt,quiper Terra cava congr. gay er in guttas collefti quá datur eflluunt/ th loc esi quod Scriptura dícir Ornnia flumina intrant Mare; &Mare rion exundat- Adlo- cum enim undé exeunt Flumina, reVertun- * y ! 4 tur,

i25 PHYSICAE Cap, VII,

, furutiterum fluant. Ecclefi1v.7. dim télltzirur , cur Fontes dulcem praebeant A quamyet/apifoyex amaris e falfts ilis Marini Weniant?nempé,quia per diflillatianem «d Fam tium capita veniunt, Ajuntenim Aquam Mi» rinam deflillatam;(i.e. im "aperes primum, mox, in guttas,in Alembico,refolutam, falfedinema. psutttere : EÀdem dgitur ratione [ubterranca 4. Byffus Aquas faljas evaparans , per Fenzes te uen dulcesemittit. Et quid verbis opus ? y. Desutids 0 Marini vaporibus collecte , dul demittunt Imbres, Ecce,quam pulchre fire vum Veritas conflet undi, 4!

LIV. AqueMedicinalesfiuntà varidMe tallorum & Succorum Terrz,(à quibus Me- | dicandi vim & faporem accipiunt) tinduras |

Ex gr. Aqua calide feu Therma iunt ab dprus ardente bitumine : ideod, mawifell? Sul plur exhalant. Acidule verà Ferrum, Cuprum, V rrolium, Alumen. Cc veferumt.ebe.De quibu Terreu Ceneretts jam dicendi tempus erit.

De Conctetis Terreis, que ; Mineralia dicuntur,

EV. Mincralia, funt Concreta. terrea, & Vapo-

De Subflantiis Concretis. [1

Vaporibus fübterraneis progenita;ut.Gle- - ba,Succi concreti, Meralla, & Lapides,

Dicuntur bec Mineras;fea Mineralia ,44 Hebreo Min, && Aretz.quafi dices,De Terra, Focant c Foflilia, guia effodiuntur. Hec e- mnijaé Vaporibu fubterrancis C à fabterraneo Jgne,progenerari, patet exemplo corporis noffriz $n quo Sanguis , Cholera , Phlegma, Melan- cholia,Urina, Sputum, Adeps, Caro , Vena, Nervus,Membrana;Cartilago, Os , &c. /pà Calculus, &* Arenayex d/imenri concot?i eje digefli vaporibu ftuntzut pof videbitur, Ut au- zem bec noflra intrà Corpus ab inciufó calore, formaniursita Mineraliain Terre viféeribus ge- nerantur non alibi, Terra quipp?, eum profune difiimis [uis y quaqua versus [Dar[is meatibus € vena (ubi infiniti vapores generantur , ef mille modis deffillantur, perpetno ) ei? magnum Sind Laboratorium Dei , in quo , tot feculorum decurfutalia funt elaborata, quatia nec Ars no- fra dmitari,nec Ingenium. v fatus dnve[ligare valer, LVL Gurs,(untfofilesTerrz,pingue- dinefolümaut colore aliquo infetz, & ma- cerari aptajut fünt, z; ARGILLA.2, MARGA. 2.

; 12 Cre-

Yi PHYSIC/E Cap. VIII.

- CRETA 4;RUBRICA $.PTGMEN TA, fen P CTuRuM CoLORESs;(ut;Cinnabaris,Minium; Ochra.Lazurion feu Caruleum , £rugo)- 6 "TERRA FULLONUüw, Gr : suere. 7, TERR £ MEDICINALES * 4£, TERRA SI GILLATA , LC mnia, Armena,Samia, &c.

Colores illi nibil effe videntur. aliud quam F'ligo fabterranearum Fumorum ,varit defhl- datorum, Terre vero ifle , nibilnift varia lo queorumyvarit quod, dilhilatarum , Ch ad talem vel ta(em qualitatem dedutlorum,mi[Imra.

LVIL. |. Succiconcreti,fünt Fo(lilia , fapo* re vel acri aliquà vi przdita, dilui vel accen drapta:«zSutr Hui; NrTRUM;S A 1A LU- MEN ,ViTRIOLUM, ARSENICUM( Picfori- bus Auripigmentum dictum ) ANTIMONIUM, féu S18 ru a,& fi quid aliud,

NL Sucei illi nibil videntur aliud, quàm Cre- mor fabterraneorum vari? deflillatorum liqua" Tum.

LVIIL Metalla funt Fofsilia Aquea,li- quefieri, fundi, & malleari apta :s/,AuRüAr, ARGENTUM, Es, (five Cuprum) Ez K ku» STAN-

De Subftantiis Concretis; 23 STANNuM,PLUuMBUM,AÁRGENTUM Yrvunx. De INL rs Ab Igne progenerari, velidteflatur , quod,

fepe numero calida venu eximantur jut taclus ipfa non ferat. 4deo. c ferutantibus " Metalla €alor prodere folet. IN am cum byeme omnes Herbs prüiná candicent illa qua fuprà Venas flantnullum admittunt pruimam »toncretionems feilicer exbalatione ab intus calidd impediente, Sic d Arbores foliorum livore Metallarum vez nas produnt.

z, Ex Vaporibus autem fieri Metalla, argumento eft , quod etiam in Nulibus procreari foieant. Non ignota quippe funt etiam noflro evo ,exem- pluslapfórum de Calo non exiguiponderis Eris aut Ferri corporum.

7. Fieriautem ex. Aquei Faporibus Metalla , offendit liguabilitaes conqulantur verü Sal Vi, 4deo Ferri feorie falfa funt d amara.

4. Argentum viuum folum liquet, femper, coníi- Jit nunquam y utpote aquofa Metallorum watt ra telis perpetue, Inmatant ei Metalla reliqua; quia omnium compactifimam babet fabfjan- 1idm,Sofo Auro xeepto :quod proinde, ^ füluem in-.

trafé recipit. "— I$ 5. Metal:

7:44. PHYSICA Cap. VIII.

«S Metalla y Deciné an fGummod) puritas D duritiei, graduscateredi differant nunc in v fu fpen- Jforelinquimus. | L1X. LapidesfuntFofilia Terrea, duriter

€ompacta;non nifi tundiapta.

Effe Lapides Aquá cf Igne coagulatám Terram,Lateres & Olla docent 3 híc emm dirt imitatur Naturam, Non tamen fimpliciter Con. eretam Tevram effe fed à Terreni crafüfümk Vaporibsa , varid humorum tenperaturá ,ctt» erectam ma/f[am varia dapidumforma offendit. LX. Lapides (unt, Vulgares vel Pretiofi LXL Vulgaris Lapis, eft durifim? come | pacta Terra:cujus pracipug fpecies feptem: TorEusMoLAxIS Puy Ex, Siibx(4d quem refero Smiridem , uo Fitrum fcinditur, | Ferrumá politur )Cos, c Coticula , (/e« Ly div Lapa.)M AR Mon c-MAGNE $,

N. Singule [Dccies fuss rurfam differentiae 1a cnt.

3. Magnus lepisdicitur Saxum ef Petrayminu-

?usGlarea C Arena. t

3. Montes pleri c, Saxofi fuma ( mec mom Metal

feris ) quia fabterrantus iguus ( Creation Es iem

DeSubflantiis Concretis. — z2$ gertid) icTerram imumefaciens,m uítosfibi eam — males Co meatus con[lirmit, per quos [rans ma- geriam exhalat,eítquatymieet , percoquit arid 2 quod f(ubplanitiebus nom «qué copiose fit. LXII. Pretiofi lapides G E M o£ vocan- tur; quia funt faxorumin viíceribus Terra exíadanuum GE M Mr, :

Hine ortum claritudo i fDiendor , à - nuifima fcilitet Cw accuratifümá percoletiouts magitetiam quàm in Arborum gummi Ligna fiquidem laxwres habent poros, quàm lapides.

LXIIL. Gemmz omnes funt tranfparentes, feu pellucidz:(ed quedam transparétes,tan- tüm,;utha tres; A damas;Cryftallus, Beryllus; Aliz colorata fimul, ezqué (pre celorum di. "verit ate)(eptuplices,

1, Lucide & Ardentes;Crbunculus, Chaieee donius, Chr yfolit us, 41, Flave; Hyacinthus, € Topaziut. IIl. ViridesjSmaragdus (C Turceis, IV. Rubrz/ewPurpureas Rebimu C Grana 1iu. Cávpeolus ver C Onyxpaliidisres funt. F. Catülea; Sapbirae; c Anietby]hai,

. Nigras LH V 1. Nigaa Merie I. PER

36 PHYSICAE Cap. IX. 711. Variicolorissu, 72/9: Acbaten d Chr. Jens afa.

2x or Cryffallum ,non nift hexagonium reperi- ro Nature miraculumesh. Nafci vero etiamin Cellis [apteyranen formicatu , fiecis eb obturatis, quo natá aliquot jentus non intret, expertum eit 'egtno-Ttradecri, Bohemia , Anna 161g. Ele- gontesemm Gryflall, d fornicum laptdibu fli- riarum inflar dependentes ,exaddd. hexagonal f^rmá, reperti fart, 1m/ dvgentifodinu verà K iteberge , longe plures reperiuntur. De aliü Gemputs misil habemma in [Becie dicere, Na Lapidibus quoq, pretialis anpumeyari (i- dent lapillt in Antmmalibus quibusdam mafci [il 2i; «t Margarita (/és Unio im Conchis Marini: Bezoar, Chelidonius , Ale&torius , Bufoni- tes &c /tez d, Corallium d Succinum: fa Jec duoyad Caput féquens porissvefirenda. LXIV, Visquz Mineralibus ineft, voca- tüur^PiRITUs NATURALI: cujus tot (ünr for- mas;quot Mineralium fpecies,

«alius enim ei? Spiritus Salis , aiv Spi ritus Vitrioli,Magnetis;Ferri,&c. quas extra bere nérunt DefHlutores,

CA-

De .Plantis. 77 CAPLUT. IX. De Plantis.

H Actenus de Comeretu:fequntur Planta, que d pr eter figuram vitam babent.

1. Planta e(t Concretum vitale, Terrá ex-

re(ceus;ws Arbor ($ Hei ba.

Alia Contreta (Sidera,Meteora,Mineralia) experta [unt Vitay]acen (4 aut mia nent,ubi con- creverunt;fed Planteyvigore intermo pradita , 2 Terrá prorumpunt ,Gr [e in plana explicant:un- de & Planta dicta.

lL Generantur Plantz,tüm ut ornamen- to fint Terrz,tüm ut Animalibus alimen- tum,medicinam;aliosd; ufus praftent. uam triflis enim foret Terra facies , nift quotanmá verficoleribus tlt graminum tapeti- bus contegeretur hyeme fati experimur. Et un- de 4nimalibus cibi medicina , C voluptates , f Plantarumvadicibus folis feminibus frutTibur, deflitueremurs ut commoditates umbra » ligno- rum infinitos taceam nus, IIE Partes Plante cílentiales funt; R A- DiX$r17 Es, (feu Caulis) & RAM; feuF e- LIA, , 1j NB. Efe

138 PHYSICIE Cap. IX. NB. Elementa , Vapores , Concreta ,conflabant partibus tantummodo. fimilaribus: queítéet enim Alque, Terre, Vaports , Nubu , Ferri ft, part & pariieula , dicuur eb ei? Aqua , Terra, Vapor Nubes , Ferrum Cc. At corpora perft- liora (Plantarum € Animalium ) conflant. partibus difsimilaribusji e.membris,guorum wnumquodá, diverfum ab aliis obtinet , c. Off eium,C Nomen. Ex.gv. 1n Planta Radix,ef pers Dumi berens,C* [accum Terra forbens : Ste pes( Caulü faccum attrahens eoncoquens , d 4d fuperiora tran[mitténs:Rami & Ramufculi, fant virga, fucum adbuc meliüs exeoddum ud faciendum femen c fFubum diffribuentes. Fo* lia,f/unt Frucuum aut Ramaorum tegumenta. IV. Spiritus Plantz dicitur Spiritus Vegc* tabilis/feu Vitalis;qui vim fuam explicat tri* pliciter;Nutritione,Augmentatione,& Ge- neratione. Hic enim Spiritus ille Univer[atà ( Spiri-

15 Vite)yvim fuas mamfe[ius exevere incipihs snaterie portiunculam tam molliter fjhi prapa- vAndo,ut ad muria vite [equacem babeat, Aid ea propter in Plantis Vitalis icirür ob manife- liora nemp? Vite indicia c effectus. Vosahi Animam Vegetativgm. F

De Plantis, 59 V. Nutritio;eft vis Plantz ingenita, quà illa fibi (accum aptum imbibens, in fuam tran(imutat. fubftantiam, Quia enim dér ambiens omne corpus de- féccat. Calar d, corpora vivo inclu[asimtermum et- dam humorem depafcit;impoféibile effet Plantama dlc) mon emarceftere,nifirecentifemper alim£- Bo neva fuppeditaretur Materia Q5 Figer ,ad de- perdita veflaurandum.Atd, hocfine omnis Plam- ta corpus babet , vel Fifluiofum , vet certé Me- dullofum c Porofum , ut. almentofus Fapor o- mnes partes permeare C. irrigare poffit s imà quicquid in Planta esl etam pilus feu lanugo,ca- vum € porofum eit. 14eà im bomune , attonfis eapillis caput levatur 3quiaper adapertas peres fuligines Cerebriyvel [operfluitates [ebembanea , facilis evaporant, Eddem decau[a ommis V lane 44 Radici mnititur , ut per ejus fibras bumorenm Terre gens, nutriri poft : 1deud, evulfa perit, Nutrimentumigitur Plantis aptum,cii humor feu fuccus Terrz pinguis » moz firca Terra , quia Planta fibras Cr poros trnfire à poffer,mes 4gna fola , quia in folidum corpus concrefcere mon po[fet. Terreus igitur bumor,qui efl mixta va Mercurii Sulphutu Ge Salis, Plantas mutrit. Le3

140 PHYSIC/E Cap. 1X.

VL. Augmentatio, eft vis Planta; quà illa

fefe nutriendo etiam auget;quod commüni

verbo crefcere dicimus, : Crefcere quid fit , & quomodo fat , jucume

dum c5 Speculari, Facil? autem deprehenditur,

€x füpertus tradita Mosam Daclrina. Prim)

54]

enimscüm Spiritus (emini inclufüs , ab exeitala

calore d/fundere fefé , e tumefcere imapit nt ceffirià fümimu cortieula rumpitur : emp? pet Ce&Gionis motum. £r quia emne corpus wv» vesur ad Congregationem majorem eonnat. lium fuorum, apor ile e fémume imcalefadto, bn diens,Celum ver sus tenditféd quia Materia: aninis pinguis C glutinofa eit, eidem janplicanse vapor fecum eam furfum elevat , e extrà Tes vam profert. 4tá, hxc eft Stipitis & Ramos rumorigo. Jamautem » quia afcendenti Va pori Plante margo obffat, fit (udfa , C excitati Calor quo corpufeuli fuperficies paulatim emlli- gurut cedat CF affurgat. Aid, id quotidiz Vile calente frt : fed frigore Notturno tenelle partes» qua excreverunt, condep[antur C fotide eunte per quas diei C noctis vices,tato Verá ac /Efla- tistempore,Plante incrementa fumunt. Quam

qum verà quaridi Dnmidi per Stipitem Jur|um eleuaz

.í: De Plantis. 14 elevatur, tantundem rursüs per Radici fílras f'cceditymotu fcilicet Continuitatis , ze detur Vacuum. Sedquia omne corpus equilibrium a- mat, Plante vero centrum fuum inStipitis ej Ra- dicis articula agnof.untyfit per Librationismo: tum,ur quantum fe pandunt Ramifarfutiytame, tundem Rari deorfumyeut ad latera. [ Queritur autem, Cur avulo folio ,vel Ramo, imó.& deíecto Stipite Spiritus non exhalat, fed e continet; & crefcere pergit? Ref. 1, quia Spiritui Radice propi id fex «m ba bet fedem,quam non defevityetiam fi vulnere «co cepta exitiu pateat: quinimà tum difcantinuas Honem metuens , fcfe eligit Cy canglobat ,cum aperturam e difpationts periculum fentit. . 2, Quia vulnus mox Plante bumere affunditur, quifrigare extermo coalefcems,velutcruf à vula nus obducit, ex Birationemá totalemprohiler, VIL. Generatio eft vis Planta; quàilla cer- to fui locoSpiritum fuum colligit&conglo: bat;Semend; aut. Nucleum, ( s» post ff- milis Planta exerefcere pofüt )conftituit. Prefentiens quafi Spiritus Plante,non fen per obfiquentem fe habiturum materiamyquam Vegetare pofütypartem quidem fuiyn Planta nu- ppmem

142 PHYSICJE Cap. IX. grimentum trasfevt reliquum veràinloco cer ufitaté in Plamtar d fammitatibus) colligit; ft eit Semen,asrNucleum. Semen itad;( N- eleus, Granum ) nihil aliud eft, quàm totius Plante imago;in minimam materia partent €ollectajus42 ff opus esf eadem l'lantaveprodw- €i potest : uti ficri videmus. NB. Nafci tamett Herbas etiam fine femine, vi t lementis in- fufi Spiritüs, prodat,r, Mandatum Dei » Gen. f. 9. ri. Progerminet Terra &c. quo4 viget 4d Bue. 2, Experientid. Wam, ff Terraminfrà e- mnes Radices Semina detegas,fequentibnit- men anná , aliquoties pluviá aquá irrigat germinare videl is -Qned diffufr. wbid, Spiritüh potiffimum autem cum Pluvia ef Sole defctm dentis,argumentum eit notabile, VHL Cortex,Liber,Folia;Putamina Là nugoyFlores,5 pinz &c.partes Plantarum in- tegrantes funt; defendendisillis , ac femini- busà caloris & frigoris injuriá tutandis ,fer- vientes. IX. Nuclei plerumá; circumdantur Pul- P3pro tenuiore eorum nutrimento , &ab injuriàtutamine Sedtamen Pulpz hzcma- türata Animalibusin cibum cedit; ut in Po* mis;

De Plantis, 143

mis, Pyris, Cerafis , Prunis &c. videre eft, X. Plantarum proprietates funt, Varie- tas,Caliditas,& Spiritás fui tenacitas; XL Plantarum Varietas tanta eft; ut nu. merus vix ullàratione fübduci poffit, Naturalis Spiritus in Meteor (f Minera. libui,certas easd (uti videmus ) facilà enume- rabiles /pecies confHituit fed Fitalis Spiritus tàps vari? fe diffundit , ut colligendis Herkayum ete "Arborum [eciebusnulliua backentas bominis da. duffria fufficiat, XIL Plantarum genera pracipua, tria funt:Herbz, Arbores Frutices, XIIL Herba e(t,qua excrefcit & exarefcit quotannis. XIV. Arbor cft, quein altum fuürgens li- ghe(cit, multosd; annos durat. XV. Frutex, eft mcdix Naturz;ut,Sambu: cus,Vitis &c. NB, Arbores quadam in multa fecula viva- &es (untznemp?,que compattam habent full an- tiam Cr glutinofim,ut Quercus, Pins cce a4- quo[e C rara, cito erefcuntycità mareefeunt s 4f, alix, Cc. 2. "Quadam perdun! folia quetannis, nemp?

dà — PHYSICAE Cap. IX, emp? «quoi fuccisalia retinent nemp? refimbfti s Arbores faci ifer e fant aut [leriles, Illa, Poo miferz , au; Nuciferz , aut Strobiliferaz, au Bacciferz. 4. Zirborum lignis data ef porte itas C atrofitas ob quam nn merguntursidds T. ut Ignem po[itnt. concipere. t1. Facilius per flumina quocuná, transferri, 111. Nvves ex ill confici, Datw ( Lentor few indiffipabilitas» wt difti extruendi fervirentiquocy procerh

tu pertinet, "

Alie Plantarum d'fferéntie alibisuideantun, XVL Plantz omnes naturá calida funt? fed proportione ad calorem noftrum, qU£* dam frigidz dicuntur. : etx

Generatio [fiquidem non nif Calorefi fid qued infr caleru noflri gradum efl fetgidumte is videtur. Quod Cicutam,Opium, &c. 4/- vinet,non frigiditateenecant , fed vuaporum ai:

r efitate,quiy Cerebrt cavttates opplent , Net, eb[Iruunt, Cf [ic Spiritum fuffücant. Eadem di omnium veneno[erum varia, dd XVIL Spiritus Vitalis (ut &j Sararalits) tam eft (uz Materiz tenax, ut eam agre VIX xnquam deferat, .

Demon[iratur id(preter quod quorammit à

fur

De Plintis: $45 frigore byemis 2 Stipite depelli ey in Radite ab. eundi ; Vere autem ineunte vuv[um fe cxerere

videmus, exemplo quadrmplici s

1, qued qualitereumá, vexata Herbarium aut Wructuum máterid paruus témen fefe continet: wutiniifumatustofhisafüsmücerattspulueriga- tis cre. videre ef qua virtutem [uam retinent.

2, quot depnifus roi Ignis à putiori materia pav. e reliqua tamen partiomi inharet y inibi, con- gregetur & fpifatur adeb, ut fe ingutram vel pulvifeulié contradi patiatur, potius quam ma- teriam deferat : ut in Aquis deftillatis apparet , quas preptereà SPYRYTusS. vocant,

g« quod materiá fua aliquaties de[lillatd , e gerdiverfis Alembicus indiuer[as formas tranf- fus tamen nou avolat, |. Ex, gr. Cum Caprá wut: Vacca berbá purgante pafcuav € lac ejus (aut etiam ferum albis ) nutrix bilt »fít ut in- fans bane latfens purgetur,

4- Et quod magis eti » non. (ofum aperandi: Jed. f angmentadi fe , at, ful generis ereatu- vam. formandi y alm. retinet » quad duobus exemplis offendi. potest... Refert, Sennertus Hieremiam Cornarium , cum Annó 1608. 4s quam de[I.llari curafft in. funia Menfe iNo- Vimilki in. Vitri fando repertam. «[E iro

n feed d "

146 PHYSICA Cap. IX.

lat , ejus fDeciei , omnibus partibus abfolutam. Quercetanus ver? fcribit notum [ibi fuiffe Mt" dicum olomumyqui am avtificiosó Plantas pul- Verizare ntverat,ut pulis ifle quoties ille vel- let, Plantamproduceret. Nam y fi quis rogalat Tofam [ibi vel Papaverem manffrari ille pulute vem Rofe ,vel Papaverisyvitra inclufum,Lucete neadmevit, ut 4 fundo incalefeeret.. Quo fi o,pulvis tle fnfim fe in fpeciem Plante ilu

|

extuliterevitg,, e Plante iln fpeciem exhi

buit;ut quis corpoream plant putd/fet : fed qut vafe reffigerato , in putverem vefedit.. Qui Jic non videt , Spiritus Plantarum. formanttt effc quis non videttam tenaciter eos matert fia inbareve , ut eam quafi mortuam vefufcitart porn ? quis non videt , Spiritum cMintre aut Planta,in Aquula, Olei,Pulveris formá , veverá covfervari ? con[lat mempe , «terna effati ilit ueritas E. T SP1RITuS DE1 AGITABAT SrSuPERAQUAS. DeSpiritu Animali ,h- trum eo mode con[ervart Q ad infarmandum zovum corpu« excitaripof(it,cogitamdum reli Lond : Dicfuritamen aliquid fub Capitis fef "pen.

CA-

De Animalibus. 142 CAPUT X.

De Animalibus. H^ dePlantiss Animalia fequuntur.

I AnimaleftPlanta mobilisfenfu pradi- Ta:wr, ernus, Pifcts, Aviti, Beflia,

Sienim Lapts aut Quercus über? fe mo- vweret C fentiret,etiam Antmal e[fet. 1L Animalisà Plantà differentia princi- paliset 255i. e. libera fui huc illuc agi- tatio,

z. Ad melius enim explicandam Spiritus Vi- vi, Dei in Creatur is Vicariiypotentiamy opus fuit 4alia produci Corpora , qua tmbabitans Spiritus ille obféquentia baberet ad omnes acftones. CA- €Honum verà fundamentum cim fit motuscon-

Mfruenda fuerunt Corpora, qua liberum ederent Motum : atá, bec ab. Ammá ilt vitam potenter explicante, ANTM A L1A, eM ANI MANTIA dicuntur. 2. Mobilitas igitur onmibus inest Ae nimalibus fed diver[imodé. Quadam enim fola dilatatione Cconffritione , nusquam Pocosut Offres C Conclylia. Alia vepunt paulatim , ut Limaces,Lumbriei Fermes,. Quadam habent

: Kz [d

p PHYSICAE áp: X. corptis oblongum ,quád $jratione fui fe erpit stt "ingues. Nonnulli adattz pedes y ut. Lacertiy Befhtsy Av ibue: fed hi etiam Ala , ad vialandi per Aérem,. Quarum emuli fantin de i; Pij(ts matatido matum: perageutese IIL Principium movensin jure di AXLUMA V1TA L1s:qua nihil e(Laliud, quàm Spirtus vivus, denfüs & robuftus , corpore qux inhabitat validé aiuplens, & potente gubernans. : " 1V. Quiaveró Motus fpontaneus & t lis fieri non pote(i,nifi in Materià fubrili, d tàfünt Animalibus corpora longà quit Flantistenertora longe tamen COP MR | 1a. , Conftant enim é Spiritu;Sanguine; Cat ne;Membranis, Venis, Nervis, Carilaginie bus & denid; Offibus tanquam fulcris feu columnis, ne machina concideret. : lntelige ip. ^simalibus perfeéiu,. (AP Animalia unperfeéfiorayn quibus Natura vadis mita folum contemplamur nec Ojfa babent,ntt Coruem, nec Sanpuinem, mec Venas : fed Jume- zem tantummodo albupo, Memüraná vel Cru) b Vmmquar Vac imd obtecd tum, quem dnelufus 5pho tUe 4gitAL, 1 Wvetá s H72771 Feimibus , Lt: peo

buts

De. Animalibus. 149 bur O[lrei ec. patet, Perfect sverü Animali- bus, r, ut Spiritum fubtiliorem babere poffenty datus ei) Sanguis Cerebrum. 2. E «ec ne, difapentur, data fant vifa et canales, Vena, Arteriz, Nervi. 3, £tut Mr 175r datafunt ti Olla, 4. Etne Offa ficut & Vene, Mrterie , Nervi ledi farilé queant, abvoluta. funt omnia, vel Pinguedine ve/ Carne. s. F£: ut moveri po[ant Membrastexti funt per omuia Tendines.c Mufculi. &. Et ue inter movez- duin Os ab OffE arteratursdoloremá, Animali afe feratimterjecta eff jancturis Sabflantia wallior, Cartilago » qua tanquam [emicaro eft. 7, Ft deni, ut compage fu firmiter cobereat machi, nasctreumdatacst Pelle feu Cuti, ut & fingula membra membranis fuis, Pluribus igitur cone fat, partibur vfirmilaribus Animal, quam Planta : longi verà plurimis Difémilaribus feu Mem Dl de quo fequitur.

V... Corpora animalium plurimis inftru- €ta (ant Membris , tanquam variis ad varias. actiones, organis. Caput quidem principa- leeft Animalis Membrum ,in quo Spiritus refidettotus, omnemdj; vim fuam explicat:- fed quiaad variasactiones deftinatum | eft A-

simal, opusinfiper fuit K3 1, Or^

ajo PHYSICA Cap.X.

1. Organis Vroificantibus , Caleremy, Vitam, Motum, Animali [uppeditamibus : id efl Cere bro &* Corde.

2 Organi moventibus ,id esi Pedibus , Alis, Pinnis,&c.

3. Et ne aliud in aliud incurreret, aut im praci-

pitia incideret nece[fa vium fnit Vi(a ea domart i stem, Auditu, &* Tactu acutiore.. Tandem quia Nutrbmentum non imimediat?Terra [uppe- ditaturaerat Animali ut Plante bum fixa) fed querendum relinquebatur ; opus. erat. Olfa- €tu,e* Guftus quid N atura fue effet convt- niens , dicnofcere poffent, Hime Oculi, Aute Nares. &c.

4» Qnia verà propter liberum Motum , Ani- soalvadice bum fgendum non fuit,requirelat- gur Nutritionts organa. perfedtiora s datum prt- inde Os,Dentes,Stomachus,Hepar,Cor,Ve- | nz. &c,

3. Et quia,ob enndem buc illuc Motum ,uon? Terrá germinare debebant ut Plante , datus e eisad fefe multiplicandumSextus diver(us,di- finita, Genitalia membra.

6, Et quia abinde Animalibus cii aliis fui vd diverfi ceneris conver fandum fuitypus fuit en ^

De Animalibus. 1j quo mutuo nutu , etiam per Tenebras: data sgitur Lingua fomerum efformatrix.

7. Denis, quia. fieri non potes? quin in contra-

riaincidat Animal,data funt velut [cuta C ar- ma,Pili,Setz,Squammz;Teftz;Pinnz; Cor- nuai/ep, Ungues,Dentes,Ungulz.&c. VI. Totaigiturde Animali tractatio , ab- folvitur explicatione Facultatis; 1.NuT A 1T1- v1. VirALIS Urt, SENsiTIV.E. 1V,.Loco MO- TIVE. V. ENUNTIATIV E. VI, DEFENSIV &. VIT, Tandemd; GENERATIV A.

Hec enim feptem qui novit, totum IN atu ve Myllerium in Animalibus movit, Nam quie- quid in Animali corpore eji , Facultatibusi/is snfervit:fimoninfervit fuflrà est .facitá, Mons ftrum, Olfervandum etiem , primas tres Fas cultatesvegi [fingulis fpritibus, Nutritivamà Naturali, Vitalem à Vitali, Senfitivam ab A« nimali:re/gues quatuorjà trino iloSpiritu con^ junctim,

DE FACULTATE NUTRI.

TIVA. VL Omne Animal Nutrimento eget quotidiano;ad reparandum,quod Subftan-

— tiédeperitquotidic. ; KA Vit

——— HOST

32 PHYSICU Cop X.

Vita enim in Calore canfiflir. Galarcverh cim [it lgnit pabulo eget:quad efi bumidumy]hs rituofum cy pingue. Hoc defliturus im Asumali Calor,ag greditur partes ejus folidas e depafcit tá, binc efl quod Animalyequà ur Planta abf Natrimento marcefcit alb, emoritur , Pares verà paftum ideb macvefeit y quia Calar ipfa sCarmis SubfTantiam depafcit,

VAIT, Nutrimentum Animali convehi

ens e(t, quod ei Spiritum füppeditac fpiritu.

fuo (imilem.

Fita enim eum 9 Spiritu [jt , Materia tt

fé vitam nom nutrit, féd Materia fJirituoft. n quidem Jiritum nutrimenti Spiritui Animal

fimilem cffe , neceffe est, Jdeog, mon Elementi autrimur, ut Plante y illa (quidem A aturalem

tantiim babent Spiritumynon Fitatepn.[ed nuiri*

mur Plantisyuel aliorum. Anirmalium carnibtt^ quia bec Vitalem Spiritum füppeditant, Quin dm, particularis etiam Spirituum. properat datur,ob quam Equus Avena, Porcus Hordeut,

Lupus Carnem » eye. mavult. Im, Porcut et

dam bumana excrementa appetit ,quiapartts d

Vi dd huc covenientes reperit, á i

I

x Be-Animalibus. wj. IX... Nutrimentum inNuuiti Subftantiam tranfit,

Patet id» 1, quia qui ficets alimentaturyfic- cefcit qui bumidis, phiegmatefcit eje. 2. quid. quorum Animalium «aruibus quis vefcirur ,ea-^ rum prapictatibus Lond ex parte imbuitur , ut qui vefatur Bubuld, ft abuflussqui Ferind 29i. dus ehe, Si cui Lupinum , aut Feiinum , Cere- brum in. cibura datar » torundem Animaitum phantafías, induit, Cc.

X. Nutrimentum,utin Animalis Sub(tan- tiam tranfeataffimilari neceffe habet.

Difümtle enim diffuni nec appli AT Ur. «ommodo,nec cabaretnedum ut alterum im altes. zum tran[eat.. Non igitur tnmedisté e cibo e potu Caro aut Os: fedper multam aradatias, memuii patebit. ;

X1... Affimilatio fit. per toties iteratam A- limenti affumpti tranfimutationem , donec ad(imilitudinem Subflantiz nutritz accc- dat, ,

E Metaphyficis conflat , omnem actionem e) Lendere,ut patiens a(ümiletur agenti: qui "m Nataralibus evidens eit ulii, , maxime autem.

ipcerqeruo natritione, ,Quicquic enim inge K5y [21

Hz] PHYSICAE Cap. X. ritur,cujutund coloris & qualitatis , fabigitur tandem,ut fprntle evadat Nutrito,e jud, Subllan- tie applicetur:quad im fequenttbus diligenter no- tetur,

XIL Tran(mutatio Alimenti principalis fit;progenerando quatuor humores Vitales, $ANGHINEM,PITHITAM,BILEMFLA* V AM,& ATRAM.

. Alimentum enim affamptumyquia cantem- peratum esi ( ut ommia Mundi corpora )ex Ele mentis quatuor ,re[atvitur in corpore Animali vur[um in quatuor. Pars ejus pinguifcirna vtr- titur ip Sanguinem. Pars i» Pituitam, fe Phlegma: pars i» Bilem flavam , fes Chole« ram : pars in Bilé atram, fez Melancholiam. Melancholia , craffitudine fnà Terram re* fert; Pituita,Aquam;Sanguis , Aérem : Cho- lera,lgnem, Differunt vero colere & Sapr^s Nam Melancholia,es? atra ef acerba Pituitd: alba eb infipida;Sanguisyruber C dulcis s Chole- va fla C amara. Notandum veri, Sang mem inter bec quatuor capiofiffimà progenerari, quia ipf/fimam Alimenti ubflantiam continet * eni flava Bili fecilioreme folummodi per emria penetrantiam addit: Bil verà atrayiterum eam

git

De Animalibus, 5$ figit P membri apylicar y Pituita denid, acri- moniam utritied, one penetrande C fsende arro- dant temperat, C leniter Sanguinem Membris adglutinar, Atá, binc efi quod medici etiam cum vulgo fepitts de Sanguine ,quaft [olus Vite. pabulum ft loquantur,

XIII, Progeneratio Humorum Vitalium fitper Concoctionem.

Coé£fto enim Materiamyvi Cio ifferats XIV. Concodio in Animali eo modo fit,quo deftillatio in Alembicis:snempà,Ma- teriz incalefactione;in Vapores refolutio- ne,eorundemq, Vaporum commiftione, & nováàrurfam coagulatione.

Qmne enim Corpus vivum ver? Alembi-

em ef), plenus calore Ci vapere perpetuo, Vita enirn caler eFiCalor autem non potefi non Mate- riam inge[lam coquere, Cy per abtenuationem in viperes redigere. XV. Inomniveró Concoctione, fepara- tio fitpartium Utilium ab Inutilibus:lllz di- geruntur & affimilantur,bz egeruntur & excernuntur.

Tta im Alembicipartes fbtiliores & uti-

lieresy(. e, pinguioresch pirituofieres,)im vapo- rem.

56 PHYSICAE Cap.- X. remvefolute,rurfum colliguntur in guttas id fabftantiam fHiffam : partes werü. cra[üores cr. dipuriores, Fax (f: Fxcrememta didda , [idunt deor[umn, eb poffegexuntur.

XVL... Concodtio quavis relinquit poft fc Fxcesin utilessque Excrementa,& Scori£s, dicuntur,

.— Jtain decatfione Metallarum feri cid

"nó, Notandum veró,Plantas feré non x cernere; quia faeca fimplici e uniformi nuttis sentar quitotus in earum Naturam tranfit s uut, Jfiquid (uperesi, per Gummi exfudat. Animae lia veró,qu/a valde Difmilaribus com[lant pat" tibun, quoetiam folidives Nutrimentum hib ant egent Nutrimento compofita y id eif folido emollificca c bamidos calido. f. frigido [7 Unde per affimilationem qualibet, pars [ibi pres. futura attrabit,reliqua ueceffarià excernuntuls Altera Ratio eit,quia Plante [Diritu pauculo [u|-- tentaptur , 6 quinon evaporat, Animalia uto sà fpiritu plena fanz,(mecenim aliter am era] sitacbina fullevtari eb, circumagi poffet) bi perpetuo motu, perpetuo attenuatur Qjy dij] erdi-. sur, Ergüplus Spiritu,quam Materid, ad fut Nu- srimentum egent sati hee fHirituolis partibus entracfoyreliquum egeTunt, e : XVI

"pé Animalibus ^ [yd

XVII. Concoüioin: Animali priticipa- Iis triples eft. Chylificatio: ; Sanguifivacio, Membrificatio; 1 Ac wem

Ja fir n tomato : 1ffa im Hepate sbac án Jingulis Membri, s XVII. ^ Quazlibethàri! Conco&tiónum habet vafatriplicia; nempe 1, Ingevendi; 2. Digerendi. 3; Egerendi: "

Side logeltoria ; Digeftoria;'Egeftória "afa; Oportet enim Nütrimentum ipgert;éósico- qui C digeri faces, egeri, i21 XIX. Chylificationis vafa font; i^Os & Oefophagus.z Stomachus, feu Ventriculüs. 3. Inteltina & Anus. |

Pabulum enim Ore sffumpium ;Deriti- büsavtmandibulis comminuitur , peri, Oefo- phagum zrasfouttitur. In. Stomacho-ve/ge "Alembito cliufo aliquot boris coquitur imde pet evaporationem in Izteffina( Qy ehi! Fen- vricult,Ocfophgagum versus liufum es )rravfit, € fr Cliylus ,Z, e, fermentum quoddern put. enti aut juvts alba inflar. Album enim cola. zem à Stopatbo ber afimilatianem accipit. Ex Vot Cbylofélbeiliores partes; tanquam Materia

Jengutui aptayattrabuntur ad fecur: ESeremen-

14

18 PHYSICJE Cap. X. 14 veri bujus prima concodt ionis funt craffe Fa. ces,qua per inteflina C «Ldnum foras pelluntur, men per Motum Ceflionis /fmplicem , fed per Antipathig sorum, Spiritus enim. Naturales, dn Inteflinorum fibris conflituti , quad utile efl ex[ugentes, ab inutili verà e fibi exofo fefe 4- vertentes,contrabunt Inte[linorum Nervos, eneraillaad exitum protrudunt, XX, Sanguificationis vafa funt. 1. Mefen- terium,2. Hepar,( Jeear.) j. UreteresLien& Fel.

Mefenterium enim. Inteflina ambiens f bris fai (quas Venas Mefaraicas vocant) chi partes optimas Inteflinis exfugit, cim ad eun per Venam Portam,defert.. jecur veri bumt- emilum denuo coquit Cr feparat, Partes ett mim dulciores affimilat colere fibiyredditá, San- guinem,Spiritu Naturali turgentem :c4//4- men PituitayÁr Dilis Flavua € Atra,adrni/la 4. Secundae bujus Concollionts excrementum ef Uyina : nempe , ferofus c falfus bumnar ,qui a Hepateper Ureteresflutt ad Ve[icam s Und? ptt canalem genitalis membriforas emittitur.

$ed guia [fecunda Conmcodiio ,priore dong

fiailier ejfe debet, nan [ufficiz Sanguinem à fe vefitte

De Animalibus, 159 vofuate vepurgari s Bilem quod, utram, , C Pi- uitam ,à nimietate depurars ncceffe efi. Lien itad, quicquid mimi craffum Qr terreum tn San- quine perfentifcit;per Sympatbiam [ibiattralir, atá per Fenulas iterum Inteflinis immittit 73 modo feipfum etiamfeculento iflo humore exo- nerat. Tandemá acres nimium d Igntas San- quinis partes attrahit Fel (cujus vefieula Tecori appena eit) c per fibra vuvfam Iuteflinis im« mifcet Unde flercorum,amaror f fetor. XXL Membrificationis Vafa fünt,1. Ve- ne, 2. Membrum ipfim quodlibet, 5. Pori,

Fenaenim ab Hepate prodeuntes , per o- mnes eorporis partes Ramorum iz[lav [efe expli. eant, C" quaqua verfum ramufculos dimittentes, dn tenacifima filsmenta definunt? quibus Mem. brum quodlibet [caris fugit,perd, fucceftam Jentam acelutinationem fibi afitmclat. Ita ur Carni afflaens Sanguis,Caro fiat Oc , Os ; Car- tilagini,CartilagosCerebro,Cerebrum $copror- fes modo,quo Arboris fuccus in Lignum , Corti- cem,Medullam, Feliups,Frutiumymerá afümila- tione tran[mutatuy. Excrementa ferríe Lujus Jabtiliffme Concotlionis » fabtilia, quód, funr, Sudor zem? c Vapor, gw femper per Porog

mran(-

160 PHYSICAE Cap. X, frans[pirat . Si quiderasffioris fupereit Tumarits prafertim à prima c fecundd Comcoct ume nen bent peradta )generatur Scabies «ut Ulcera,aut Eydops. "XXIL Natritioni promovende additus eft timulus, Apetitus, five Fames & Sitis: "que nihil funtni(i Vellicatio fibrarum fto- machi,ab acutà Chyli factione ortà. Membra enim [ucco quo ivrigentur, deffi- tuta folicitamt Venas Sangumem » Vene aum (per motum Continuitata ) folicitamt Heper 5He- par Mefemterium s Hoc Inteflinà s Intelitna Stt mátlbum : qui, finn habet quod füppeditet UP ?rabis fe b corrmgat ffbrad, ejue exfugunturyite primi titillario quedam extffit (e Lane vt tamus Appetitum /fjliciter y ) deiude etin dolor (e buncvotamu; Famem fe Efuriem]. "8; verb cibus quidem ingefus et folidus , at ffe. Vus quia Cotlioyfeu vaporatins ob fecit atern per agi nequit , appetirur affufa bumidi, e boc ve amus Sitim.. Pate? citur , cur Motus excitet

appetitum * cur ic. defidiofis appetitus |

lángueat.&c.

XXIIL Corpus nutritur "univerfum fi*

mulper Motum Librationis. pet zodem

De Animalibus, 161 Eadem nimirim modo,quain Planta Ra- dix «qualiter, c [eipfamye flipitem , e Ramos emnes,nutrit. 2N ullum igitur membrum fe fü- Dump nutrit, fed fecum alia , C fie univer(a fer« vantur. «Alias , fi membrum aliquod Nutri- ' mentum aliis praripit,aut rurfamvefpuit difrva- fa totius corpori, i mox corruptio tandem iu teritus fequitur, XXIV. Itanutritum Animal,nonfolüm vegetatur, fed & ( quam dinei funt membra mollia , cj exten[fva ) angmentatur , cedente paulatim , & fefe extendente, membrorum faperficie; fimul ac veró Membra indurue- rint, (poff atatem Juvenilem;) Animal crefcere ceffat : folidari tamen & roborari pergit; quamdiu Concoctio trina dextre peragitur, Ubi autem Vafa Concoctionum exarcfcere quod; incipiunt, Animal marcefcit , vitàds debilitatur,donec & déficiatacextinguatur-

DEFACULTATEVITALI. XXV. Vitain Animali,eftSpirituum cum Sanguine & Membristalis contemperatio,

j utomniacaleant/fentiant;& fefe moveant.

ira igitur eft Animalium Viten Calo- L re,

46i PHYSICAE Cap- X. re,Senfu,d Motu. Erpelamej?: Si quad enim Mrimial;nec e mover, nec fentit , nec calet ,u- vum non est, XXVL Omneigitur Animal calore ple- num efl;jam robuftiore jam debiliore. Omne enim Animal nutritur, E prate« dentibus vero patet, Natritionem non feri nifi per Concatdionem: Cecrienen vero mon nifi per €alprem dy Ignem feri , vatia docet, Expheam dum ergh ventt,unsd? Animali Calor e Jgnà? e$ quavatione accendatur feveatur, extinguit zur P quod féguentes dua Aphorifmi docebunt. XXVI Calorisin AnimaliOfficina Cof éft, perpetuo Ignc flagrans, & flammulant SPiíRirus VITALIS dictam , progene- rans;quem & toti corpori communicat. Hinié'ulgà Car primum viuens , d ulti- snum sooriens dicitur, XXVIIL Spiritus Vitalis in Corde, Ma- teram habet Sanguinem ; follem , Pulmo- nem; canales.quibus fefe toti corpori com municat,Árterias.

Fecalis nofter Jgnitstribme opus babet,r. Matt" rid ead pingui, 2 Ah[uf flatione, feu emtilitimmts quà 4i ejus excitatur 3 4ransfpirationa liberá »

V Soa at

De Animalibus, 163 wt fefc diffundat:alioquimox à fé ipfa fuffocatur. Eadem iria Opifexverin omni Ammaliut ffe- vent,ordinavir, Cor enim,paula[uprd. Hear ff- mum , per Fenevamu[culum,purifaumam Sangui- eus portionem imbibit:qui cum fit Spisituofus ci Oleofí , malli(tnam concipit Flummam., Aid, bec neex[ingaaturadjacet Cordiprexii? Pul- mo,qzi Fella inftar fefe dilatams ef conrrahens, dnfufflat ignem, illum. Cordis perpetuo vventi- latyad fuffocationem probibendam. Cum autem ifla Corda flammatio, non [ine fumo [eu 'oapore «liqua (temuiftimo licer) fiatuidem Pulma ,eddem ontimuá véfiratione ,"vapoves illos per Guttüt exhalatsfrigidiarem verà A&rem ejus loco inba- dans flammam Cordis ita temperat : unde vejpi- vandi neceffttas, c cur negatá ve[piratione LA4- nimal mox [uffucetur , apparet, Flamma veri allajive attenuatus Cf calidiffimus Sangati, Spi- ritus Vitalis dicitur j quiper arterias ( Vct- xumquaquá ver[us comites fefe diff undens,tum fanguinis ( qui Veni inef )tim Membrorumo- muniumin teto corpore , calorem y fovet. Quia verü Spiritum bunc Vitalem , difjerdi pertcudo- Jumeratyabdita funt. Avterie infrà Venas , dua« Vus [oig aut tribus lpcii nop milud prominent :

L5 que

164 — PHYSIC/E Cap. X. qua Spiritus ifHus palpitatio , ( equi ut Cordi i- pfe manu pectori adruotá)uotari exinde, Cur- dis [Latus cagnefci, poffit.

DE FACULTATE SENSITIVA.

XXIX, Senfusin Animali, efteorum quz intra vel extra Animal fünt & fiunt; perce- ptio. , XXX. Perceptio illa, fit vi Spiritus vivi; qui,cüm in Animali fubtiliflimus fiuSe1x- TuS ÁNIMALIS dicitur, XXXE Visillaperceptiva in Spiricüs Ani- malis teneritudine fita e(t: quia nempé;à quacund; re contingiturmox ab eà afficitur: Omnis enim feufatio fit per pajftonemiM infr patebit. XXXIL Sedes & OfficinaSpirituum Ani- malium Cérebrum eft. 4n Cerebro etenim, man falim maxim Spir itia Mina copia refidet ,fed C* totus Spiri; dumalt ibidem progeneratur. XXXHL Spiritus Animales in Cerebro 1. C Sanguine & ViraliSpiritu generantur :?- ;éipirationis Ventilatione depurantur. 5 per Nervos toti corpori communicantur 4 : pet

|

De Animalibus, 165 perNares, Aures Oculos,( i, e. perpituitam &lacrymas) excrementa Cerebri. cjiciun- tur. : Venarum enim d Arteriarum Fibra in Cerebrumexcurrentes , Sangumem ei e Vira- lem Spiritum inffillant. Et Sanguis quidem in Cerebri Subflantiam,per Aflmilationem tran dt : Spiritus verà Fitalis ,4 frigiditate Cerebri eondenatus , im Spiritum Animtlem vertiturz

uem Ar ,re[piratione Jauflus , c per Narium at f, PAlaticava Cerebro infinuatus ,vventilando momenrd fingulis adeo depurat ut quamvis fri-

idior, mobilifümus tamen, C per N ervos in- explicabili celeritate difeurrens , exiflat.. Sunt autem Nervijà Cerebro per Corpus defcen- dentes, Ramifeu Can;les. 4 Cerebro enim Medulla Spimalis , per ttum Animali Dorfam extenditur :inded, varii ramufcmli exeuri unt, omnibus in toto corpore membri Animalem Spi- ritum Sensus C Mots aveiteBl um deferens. XXXIV. AdSeníüum Nàturam cogno- fcendam,tria pertinent, 1, Requifita. 2, Mo- dus. 3, Effectus. XXXV. Requifita (ünt; Objectum.z.Or-

ganum. 3, Medium conjungens. Us Sivé

166 PHYSICAE Cap. X.

&ive Senfile , Senforium , e Copula.

. XXXVL. Objedta (antQualitates fenfiles,

Corporibusinharentes ; Color, Sonus , O- dorSapor,Tangor.

INecenimres ulla per fé uidetur , tangitur (e: fedper Accidentia quibus veflita est. Et f accurate philofopbarivelumus , NB. 0tribus reri principia Sola Lux feu Igni percepriilis eif. Materia enim C» Spiritunper fe anfenfibilia funtz Lux demam Tenebris temperata;facit Mate- riam viüibilem;Motus, (qui 4 Luce e$ , ) facit Sonum;Calor ver2,(gui à Motu efi ) excitat K temperat qualitates reliquas, Odores, Sapo* res, Tangores. XXXVH. Organa Senfuum funt corpo- ris partes;in quibus animalisSpiritus adve- nientiaObjecta excipit ; 227p? , Oculus, Au- ris,Nares,Lingua, e& omne Nervofum.

Nihilin tota natura fine organis agit: Er- gà n Spiritus animalis, XXXVIIL Medii conjungendi eft, quod Objectum Organo infert: in Vifu Lux; in Auditu, Aérrupturà motus ; in Olfactu, À- &rvaporans ;in Guftu, Aquacolliquefcens;

in Tactu,ipfa Materia inhaerens qualitas- XXXIX

De Animalibus. 26; XXXIX. Modus fen(ationis eft , Organi «um Objecto contractus, Paffio.& Actio. SSenfüs generaliter loquendo, Unicus eif, Tatfus, N Ail emim fentiri poicstmfé quod nos "vontingit,cominüs velemiaue, Abfentizampror- fies nullus ese. Senfus, XL, lnomniigiturfenfationeSpiritus A- nimalis à re fenfili patitur. Senfationem non mi per paffionem fieri, ninsis evidens eit, Nec enim calorem ffiqueg, sfentimusnifr calefíamt (5 frigefiumusnec dulce ur amarum ,ni[i dulcefcamus C amarc [camus nec.colerem y mifi eo coloremur. Spiritus inquem pofler,in Orgaats refidens,taugitur C afficitur. lta,» qua nobis fimilia fumtynon fentiuntur : ut, valor fimilis calor noflraynon afficit mos. Oo fer- «uahdum autemyOrgana;ut quasvis Obieidorum Qualiratespercipere pofüimt, ,Gyualitatibus per fecarere sut, Puptlla colore,Linguam Saporc ex. XLL -Inomni tamen Senfationc Spiritus animalisinrem fenfilem reagitznempe fpe- ciem ejusexcipiendo, fpeculando &recon- dendo. Spiritus enim animalis inCerebrovefidens. » qnadewed, Senferiutm afficionimadivatilt » ad il- nd lud

16$ PHYSICZ Cap. X. lud fein momento effundit , quid illud fit cagni- turus : perceptod, mox regreditmr ck imaginem ejus rei fecum ad officine fue centrum defert » ibid, eam fBeculatur quid fit, e qualis : poflma- dum verbeam in ufüs futurosreponit. Hint AW« Jiqui tres interiores Senfus comflttuebant : 1. Senfum Communem, /fve Atrrentiontm. 2. Phantafiam, ffve Imaginationem, 7. Memoriam, fem Recerdationem. Sed bat, wonfuntve ipsá diffinta:difinétefutim tesin- erna ejusdem [irit operatiames. Inejfe autem Brutis etiam Senfus illos mtermos, patet y 1, qtia, ffnom attendant etiam illorum aures, oculos nto vesymulta praterlabi poffuns, e folent, 2. quid dmaginandi , fcu dijudicandi ,— facultate pil- dent. Canis entm ignotum allatraus ,amuon i Yer notos C ignotos difHinguit? imà à fomno et- dam Canis, Equus Cc. quandod, provipitur: quod niff à fomnio aliquo fieri nom patefi.. Infunium autem,quid nili Imagimatio ?3.quía recordantur etiam, Canis enim femel fuffe exceptus , ad con- fpettum opmis buculi,aut geflis fimile quid me- tuit.re.. Ideod, certumei , omne Animal ,et- jam Muft ae Cy Vermes imaginari. Sed de inter" I Senfibu plnra Cydiflinttins Cap, fequente- XLII

De Animalibus. 169 XLIL Effedus Sen(ationis e(t, Voluptas aut Dolor.

Voluptas vfi Spiritus à refibi comveniente

blande e fenfim.cum titilatione afficitur ; Da- Vor five fibi adver[ante , aut fubità , cum organi dalione. XLI, Ut veróSpiritusanimalisin fenfan- do femper occupatus,aliquando requiefcat & reficiatur,conceffus e(t Animali Somnus; qui est , Spirituum Animalium ad Cerebri centrum congregatio,Organorum d; inter- cà Vaporibus é Ventriculo a(cendentibus, obftructio.

Hinc patet. 1. Cur Somnus ufitatiffim& poft cibum obveniat ? ve/ etiem posi defari- gationem,cum Membra incalefaéfa vaporem exhbalant ? 2. Cur anxia cogitatio fomnum turbet? quia nimirim ,eüm Spiritus agitatur, vongregars C fidere nequit. 2, Quid (it evigila- re; & quomodo fiat? videlicet cum Spiritus in Jferoboratusvaporum, jam attemuatam nubecu- dem difergit,er ad Orgna fua fe vecipit.4- Cur vigiliz nimiz noxie fint ? quía Spiritus nipiit lejfanturdebilitantur abfumuntur , Cc

Hec de Senffbus in generezmanendum ve- rà etian de fingulis aliquid.

L5; XLI&,

UU U€MAMMMMERRRRREPRERE

1e PHYSICIE Cap. X. XLIV. Tacrusinfrumentum habet; Cutem Nervofam ; ut & omnes in Corpo: re Nervofasac Membranaceas partes. 1deà Pili ngues, Offi ni fentiumt rc .etiaml feces veluras: quia IN eris mon perfundumtur, Sentiupt tamen,quá parte Carni adhaerent; quia Nervofafubllantia illerum gluten «31, Hint fà üpquibus ey Ofium Membranis acutiffimus di^ dor. Cutis aurem Corperis,eum 77 glutimelifi-

ma C nervofa plant, ne nimm fentienda 4

mimali dolorem aut molefliam creet perpetuam, givcumdata eff Cuticulà(quam im aduflu vel. lifis aliquando membris abfcedere videmus e fu experte,ad [ensis violentiam prohibendam

XLV. Gusrusorganumhabetlinguam.

membrum porofüm, femperd; humidum quó ficca etiam illud contingentia liquefte 1e, &Saporem emittere pofsint : qui Li uam penetrans per Nervos,ad ejus radices.

fano: Cerebro communicatur, Siccá exiflente Lingua (ut in vualidd. fiti)

nililGufIu percipit ideo fapienti con[ilioDeU.

providit ,ut in omni perfecto Animali Vaptrt à Ventriculo exbalantes , intrà oris concaiitt- àemin filiuam colligantur, Linguam, irriget

2.

De Animalibus, L2

perpeti : eui vei porofitas Lingue benà fervit, ed tamen «ddite funt infuper Glandula due, Tonfille dicla f ongicfe quei ,Salivamin Lin- gueu[fum femper foventes. XLVL Orracrüs organon funt Na- res, cribrofumd; illis faperimpofitum Os; per quod;at fpongiam à rebus veniens O- dor Cerebrum fübintrat.

Jdeod, Gatarrho deflilante &f :N, aves ad- applente,Odoratio impeditur, Hecia ad Cere- rum patenriféma efl ideo ad efficiendum Spiri- 1um anipzalem y potenti(amas immediate five vblettando, frve vecréando ac roborando ,frue moleftando C fuffocando, Hinc enim eil quod Vaporeseraféi fulzginof impuri,enecent:Odores yero acres à profunda etiam Lipotbymiád exci- tent.

XLVIL .Auparus organon habet Au- remsquazcontinet foramenad Cerebrum , cum adjunctà extrinfecus cartilaginaccà ve- lut cochleatà alajad.excipiendum & intro- vertendum percufsi Aéris motum: intus ve- róadcoclilearum centrum, eft Tympanum parvum,cum adflante caruncula ,malleiin-

flarqua abingrediertte Aére pulía Tympa- Pes

in PHYSICA Cap. X.

num illud etiam pulfat, qua Spiritus per» cipiens,magnitudinem velparvitatem, pro- pinquitatem aur diftantiam,rei Aéreimpul- fe, dignofcit: & multiplicatà experientiày quid & quale fit illud Aérem movens;co- gnofcit,

Mirabile boc erganon corrumpitur fucile, intus Cy extra. Intus quidemfi meatus à Pituis 14 obturentur : multo ver) magii fi Malleue ille, vet Tympanum,putredine ledantur. Extrauto TÀ fi auricula (4, e. cartilaginaceailla ala.) am- putetur:tunc enim fonus Aurem preterlabiturs aut inordinatà exceptus flrepitum tani umm dpordinatumveddit. Cuivei comfulturus Crth- gor binas Animalibus Aures largitus eif.

dpparet ver) binc 1. Cur foni nimis. acuti, & nimis graves, offendant, temperat placeant ? quia convenientiores Spiritui go[Irts

2, Cur Sonus etiam per obliqua pene* tret? quía A£r commotus , commvet ucimum ircumquad, metu Diffufianis,

3. CurSonus circum circà fparfus fenfiar. deficiat? quia, plani ita fit ut cm aqua Pifcine Ab illapfa lapide motaei. Excepto, qued Aqua

m

De Animalibus. 3

ántoto ilo circulo diu trepidety Aris mati circu- Jua [mil € férnel tran[éat,. Refonantia enim Campanenon in A& e beret ,fedim fonante cam. pana gy atr,

4. Cur uno audiente audiant omnes i. dem ? quia Sonus efl realis commotio Aris, qua omnium Aures ilabitur , quotquot intrà illum eireulum fant,

5. Quid (it Echo ? fo» nimirim à conca- vis locté repercu[fus : eodern mode , quo circula- tiones Aqua, in vafe fatta, pofl quam (abra atti- gerunt,rurfum ad ceutrum redeunt,

XLVIIL — Vifus organon habet Oculum; qui nihil ct nifi fpeculum vivum , objecta- rum rerum imagines in fe recipiens, &di- judicandas ad Cerebrum tranfmittens.

Oculorum fabrica mirabióà eff. Sub fonte e-- mim cujusvis. Animalis excavavit Deusin Cra- nio feme]lras duas in quas mebrana Cercbri ex- terisrmmittit quafi marfupia duo, oppleta ve- nientibusà Cerebro humoribus. quorü medie tnbus eff feufiflala, mebranulá opaca contexta, fed. humore Cryflalino puriffmo repleta :Pu- pillam vecaz 4p qud propzié Fife fit.Hane yu

dA

L7 PHYSIC[E Cap.X.

bit reticuli Jumare 43n€0 feu vitrearepletum. Tandem, membranaila, quam Valgus Albu- men,PAilefophi autem (quia dura est, c corzm Taf av perpatita) Cornuam, vocant, Ati, bac in Puptlla ereticuli regisue tr apfparenscil ,a- libi albedinem retiner. Pupille uero radicifal-

Jacer Nervus Vifivus,perguem Imago rei per- €epte ad Cerebri centrum tranfilit. XLIX. OmnisVifio nonnifi Luminis mi- nifterio fit ;id enimàrebusrefiliens earum- que facietinétü , quaqua versus fe diffundit, & ubicund;in fpeculum incidit, earundem rerum imaginem imprimit.

Unde apparet : 1, Cur tantiim color:tà videantur? quia Lucem ad oculum vefiire nt- «effe eit. uod autem colorem nam habt Yransyarensesiyut Aer (oc,

2. Cur videnda illuminari neceffe fit? quia V/fía esl Lucis ab Oljedloin Oculum refi- diehtia.

3. Cur Oculus in Umbraaut Tenebriscoris füitutus fortiüs videat? quia reflevap; Lucem abiá impedimento recipit. Si emp Qeulus ipfà etiamiluminaur, Lux nb eo veflexa alteri il

[C124

De. Animalibus. 175 CA rebus venienti nci obviat )fttá, utriui, col difro £f diféipatio.

4. Curnihil videamus fi inter Oculum & Objec&tum aliquid interjaceat?ggia Lac re-

Jfexiomon nifi per lineam rect am fit.

5. CurquzdamAnimalia in Lucepotenti, alia in obícura,meliüs videant ? qma /ueidi- Tus Spiritus animalis, diverfà proportionata est. Sic CAranea C Mufca minutiffime Entia vi- dent,que noffrum (e mnlto magi: Equi , Ele- phanti ce, ) vifüm effugiunt : quia im carpere Jubiitiore [ubtiliores babentur Spiritus.

4. Cur Albedo disgreget Vifum, c nimia fft diffpet ac carrumpat ? quia esl ipfifima refi- diens Lux cujus matura eid penetrare ,attenua- Ye diffndere,c- diffundere Objecia. Eoenim ff- (me Mundo immiffa eit. L, Vifiotriplexeft; Recta, Reflexa, & Re- fracta. Rectaei,qud Lux videtur, puta, e. 71 Jgnis : Híe enim Lumen Oculo fe infert per Jne- am fimplicem.

Reflexa e//,quá reliquaper liberum 4érem viden-

176 PHYSICJE Cap. X.

videntur:hbie enim Lumen à vebusvefexum, pe fecundam lineam ad Oculum wenit.( Per primam enim Lineam , Lux in Objeclum incidit, per. Je | cumdam inde ad Oculum.)

Refractaeiz,guáres Per duplex medium, j ard, itaper limeas vefraclas videntur. ut Cur Res mus aut palus in Aqua videtur infrat]ts, 7,70 1 cim nummus in Vafis aquá 4 pleni funda , gram. dior apparet propior d, [aperfisiei , adeo st etiam d recedente con[puai pofi. ej

t

DE FACULTATE MOTIVA.)

LI Motus Animali datus eft; ad quare?" dum fibi pabulum, 1. AdAGionesquibusunumquodd; defli- natur. J 3, Ad confervandum vitz vigorem. cAvimalenim cum fit teneriorz conflitti tionis, quàm Planta facilius putrefcerez cinteta iret , ei[i Motu ereberrimo "egetaretur, 977) fe pientiffim? Creator providit , roftro bono ut vt cibus quidem capi p- fet abd, labore dy matte LIL Principium movens, Spiritus Ani 1alis eft, j 4deh exanitm ccrpus quam via pru in oi 74 13

De Animalibus. 17

firutlifimum, mom movetur. Et Cerelro , Spiri. tuum Auimalitm fede, maló affedlo; (ex gr.per Fertiginem,aut Crapulum )Membra mox conci dunt, aut certbtitubapnt Cb vacillant, Obfirutio aurem wiembri alicujus Nero, mox illud tàps Motu quàm Senfa privatur:ut inParalyfi c Apos plexid videre efi.

L1IL Movetautem Spiritus Animalis, vel fefe dundaxat,vel Spiritum Vitalem fe- cum;vel denid; Membra etiam Corporis. LIV. Seipfum movet Spiritus Animalis perpetuó jam plus jam minus: nempe ,ad Senfuum organa excurrendo & recurrendo: autcerté in Officina fua efe agitando.

Ab boc etiminterno ejus Motu y perpetue funt Phantafi e,fem Imacinationes etiam in S9- mno quas tunc Semnia, feu Infemnia, "UOCAP. f» LV. Spiritum Vitalem fecum rapit,cum fe adSenfümrei gratz vel ingratz , hunc quafi auxilio fibi affumens, huc illuc per corpus transfert;ut fit in Laetitia & Triftitia; Spe & Metu; Gratulatione & Poenitudine ;1rà de nique:

Latitia emips e) Motgs , quo Spiritus 4d. Oljeciijucundi Senfuya fefe effundit s dedii

(a 1 P. apta

Di PHYSICAE Cap. X. eptate [e copulaturus, Hincan bomine letabune iof acici vividui color ab affluente có,cum Spi- vitu Vitalispurifümá fauguinisportione. Et het eaufa eit,quod mederata letitia Sanguinepa deo puret, Vitas, producenda conferat, Vide Prou. 1j. V. IH. CR 12.0.22, Tri(titiaeg Mormquo Spiritus Kitalis 4d. Oliectà fibà ingrati Senfum ad Centrum [uum, Cotyrecurrit fugiens quaft rem noxiam. Hine dn attanttorum facie Palior , Cutis, € Capile- vam RigorVine 6b Viteexitium , fi quis crebrà € valide , trifltiá. afficiatur, Similes Met fant inSpe c Metu ; Gaudio €& Pornitudine;. 4. e. in Senfu Boni vel Malt,Futurivel Prateritis L lra vero, ef? Motus mixtus , quo fpirina jujurie Metu refugit'ad Centrum , && itde fe sar fumyquafiin vindictam effundit, Hinc ira- dundi. primó dmpallefeunt » poffeà incande- fiunt. cre

OIN B. Hiomnes Motus (vulgo MEedtuss/eu Paffiones Animi, ZiFi) ompibus Animalibub. cymmunes fant : Sed facundkm plus ej ruinis Sanguinca enim Animalia bilariafunt ; Melam. ebolica,triftiesPituiofa, lanouidas Biliofa »furi-

Burda &c. r4

De Animalibus. i79 LVL. Membra movet idem Animalis Spiritus,fed inftrumentis ufus ; Tendinibus &Mufculis,Offiumi; juncturis. dmacuncule quibus Circulatores ( jucums depueris ]ettacnlo)ludos exhibent ut veluti vis ve fe cireumagantnece[[farià habent : 1, Mcmbroe. 77 flexurasut ctrvari poft, 2. Nervos fen funiculos,quibus huc illuc tracti inflectanimr. 3. Vivam aliquam vim qua. Nervos. attrabag (retrabatsquam [nb perizomate latitans neu- vofjalla miniflrat , Itaprorfusad Animals ma- qumrequiruntur, 1, Oftum juncture | feu Verte- bre. Data enim funt Animah Offiyut ere&ium flare po[fet : Sed ut etiam poffet flecti , non data Jum Offacontinuayverüm artieularum junéfu- 7ió divifa, 2. Ligamenta quedam. | Offibus cireumtexta, quibns attractio C. velaxatio fat. Datà igirur. funt velutifunes, Tendines quidam , Nervofa. C quafi femicartilaginacce Subflantia , quiab unt Olits capite excrefcentes , ci alterius Offis latus pretercurrentes , inferiori ejucdem capiti Tur [urn accrefcuntsatd, ad bujus Tendimis attra- ioxem,attrabitaur, fequens illnd Os , ut (€ inf &at, Notandum verà , Tendimes illos cirea Of- Ma finm

180 PHYSICH Cap. X. Jfiumjunéturas utrind, nudos (fr , in medie 4s- Tem [ui extendi in merbranaceum quafi folem, carge ipfartum 1 quam carnem , feve carnofam Jfillem , Mufeulum "vocant; qualium quedübat Membraum vlurimos babet : men folum ,ne Tem. dines tradi loco cedant s aut attritu crebro Offá vel Tendines ladantur ,aut,ob. Animali folum J'ormamy (quale enim corpus effet, ex meri of- dius , Vents, Nervis eb Tendinibus conffans ? $ce- deion.) Sed, quia prorfus fine Mufculis fieri ne quit Metus: yt mox apparebit. " 3. Xearofpafla , frve Matar imvifibit y est Spr- ritus Animalasquiyut fe pro phantafie impeiu bsvjus vel lins Muféuli Ventremn effundit , itail- dum tanquam fallema diffendit e dilatatseyptlr- 14m verà. conffringut : Unde milil potesl , ni "soerubri ill te flexura; fequi. | !

dpparet inde : X, Spiritum Animalem

nihil movere poffe fine Organo, Cwr enm

memo genua antrorfum flectit? quia vertebra

Jfirfum deesi. Cur nema Auriculam movet? qui^ membrum illud Mofcutis caret ec,

2. Patet etiam,quo plures Mufculi Membro

alicui dati,eó agilius effe ad motum: 24? n

jores,e robuflins sex. gr. Manibus Q edibur, ut

De Animalibus... 1$r ut ad laborum C. inceffie comtinuitatem eh via- rietatem fuffcerent. Patetetiam,curM ufcu- lofi/feulacertofi, robufti (int,macilenti , de- biles?

g. Apparet etiam, Spiritum Auimalem in Motu accupatiffimum e[fc difcurrendo fcilicet ad pha- tfl dilfamen ,per Nervos C CMufculos , ce- derrimi, "

4. Motum dnimalem compofitum effe , ex. 4- gitativa,Expan[ivo, C Contradfivo , Impulrua € Centinuativo., Spiritus enim antmA(it agit Je praphanta(a impetu, im hunc vel illum Ma- feulum : C Mufculus affluenti Spiritui cedent, expandir [efe : tm expan(ó Mufculo im latumy Jangitude ejus contrahitur ntceffarib: Mufeu- lum veri fefe. zontrahentem, Tende fequitur, /fe- eum, fequentis Offis caput talit , per Conrinui- tati Motumyomnia celeritate inexplicabili,

3. Mpparet etiara , localem bunc ( [rue totius A- mimalisy [rue alicujus Membri)motum, circaali- quod immobile fieri mixu vario, :

4. Et quia nixu)fteri nan po[p absf, defatiga- tiene. ,

7. Btquiaeum defatigatione, opu effe Jahinde requie y qne triplex datur: i. Statio. 2. Seffio;

p So $Recu.

1$: PHYSIC;E Cap. X. 3. Recubitus, Statio e// quies pedum, fed eit car- Doré ad motum inclinatione fer tgirur per librae Foncm. Seffio,ef guies medio terpore : quofit Wt reliquum facilids im equilibrio confervetut. Clübatus e244ie J0t4[3 corporis nemp im pla- Wumpreffratio. Scd ut Morus hipius daftrtadi- Berta quies longa tedium affert:guia Spiritus Agitare fefe amat. Membrorum verà perguiee tem eadem pofitura diutina » moleffat pariter: fum quia inferiora membra, f'periorum mole premuntur, tiom quia Spiritus quoquo mee fé tommovere defiderat, | Hincesi, qued e per fomnum nos verfamus identidem. DE FACULTATE ENUN- TIATIVa: Ut Animal vece fui edat indicium , Spiritus Animali id facit prophantafe ductu; Jféd avga- na babet,Puhponem, Arteriam afferam,dr 05. Lvil. Omni Animali(Pi(cibus exceptis) detus eft, ad refrigerandum Cor; Pulmo; *«um Tubo cartilaginofo,A «T E & rA AsPE- 31A dicto, Qui tamen fimul voci edendz infervit.quia füperiore (ui parte fiftule for. mam haber;quà allifus Aer findi, & fonorus "foras mitti poteft,

De Animalibus. ag "Vil Etut Vox tüm intendi; tüm de- primi poffet, con(tructus eft Tubus ille ex annulis cartilaginaceis; quorum infimus,fi fetranscurrenti acri opponit fit repercuffio profuünda;i.e, vox gravis; fi fupremus;fitre- percuffio alta;i.e, voxacuta. In feipfoid ex« periri poteft quilibet, LIX. Utautem fonus fitarticulatus,( 424» Tis efi in loquela , € quarundam Avium cantu) idhuc illuc fonum allidens Lingua; Labia item, Dentes, Nares, Gutturd; przftant. DE£FACULTATE DEFEN- SIVA. LX. Idem ille Spiritus Animalis, fi quid hoftile ibiappropinquare fenferit, illico ad arma füarecurrit, five quibus fe defendat, (Piles, Setas,Squammae, Aculeos erigendo) five quibus hoftem propulfet ac ledar, ( Cor»aes Ungulasy Alas, Rofra,Manue Co ) adhibendo, ad cujus impetus vifiat,? fuperiaribus Jiquerejam poteit. 1 D£ FACULTATE GENE-- RATIVA. Cum Animalia equà at Planta Entia murta- x Ma [7]

184 PHYSICA:Cap. X.

Jia fintymultiplicari necc ffe labentjad /Becierum tonfer vationeraydeono fequentia natentar. LXI. Quia. Animalium generatio. , ob membrorum multitudinem. & teneritudi- nem,in Terrz utero commode peragi non potuit datus eftSexus diverfüssordinatumd utin ipfo Animalis Corpore, novum Ani- mal formetur;

Ut Plantas Solin Terre matrite calere pragenerat;ita potes? € Animalia €4 quoram futrà dies aliquot abfoluitur formatio : Vermes Bemnp?, Mures;eo Infeida varia (id quod fit, vel 2 Seine eorundem Animalium [Darfo velt $pi- ritu untverfi in máteriam aptam ilapfo.) At A- ninslis perfotliora qua multis & folidis mem- bri conftlanr, d» multo Temnpare ad formationum 4geni(ut Hominem, Equum , Elephantem) non Botesz. Cu enim in eadem Celi plaga, no» Tam diu morari potefl Sol , tontingeret fetum Berdi;antegmam matuvefeeret, 1deo nonin Ter- YÀ fedin ipfa Animali formationis locum fapien- Tiffipsus rerum Creator. sonflituit duplici iforma- Jo Sexu s alter ut Plante Semem fevenzis , alter Terre. Semen foventis b excludentu , vicem Jraflaret, Hic unus non alius yMiverfi Sexus im nisl ani

De Animalibus. 18$ omnibus Animalibus finis es]. . Va hominum te- meritati C infamia, quiabutuntur ! quod nulla Beflia fait. Membra y quibus fexus differunt, eadem [unt numero,& fitu, c forma , inutrod, Sexu : mibild, ferà differunt zifi fecundum exte- vies C interius » in Mafculo feilicet majore Ca- dori vi genitalia foras protrudenie ,im femella verü,eb debiliorem caloremyiisd.m membris in. tus fe fe continentibus:quod nüvunt Anatomiii,

LXIL. Directortotius Generationis , z- qué utin Plantis,Spiritus eft; qui in (emine calefactusprimum fibi babitaculum , i.e, Cerebrum & Caput; tum inde excurfans re- liqua Membra,fen(im & molliter, format: Rurfum veró;ad fedem (uam recurrens, per vices quiefcit & operatur: unde Vigiliz & Somni origo,

Aon igitur À Corde formatio Animale incipit ut ArifHoteles putavit,